Genetika fanining predmeti, obyekti va tadqiqot usullari
Ushbu kitob genetika fanining asosiy tushunchalari, rivojlanish tarixi va qishloq xo'jaligidagi ahamiyatiga bag'ishlangan. Unda irsiyat, o'zgaruvchanlik, genetik tadqiqot usullari, genetikaning asosiy qonuniyatlari va gen injeneriyasi kabi mavzular yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Genetikaning mohiyati: Genetika - irsiyat va o'zgaruvchanlik haqidagi fan. Irsiyat tirik organizmlarning o'z belgi va xususiyatlarini avloddan-avlodga berish xususiyati. O'zgaruvchanlik esa avlodlarning bir-biridan farq qilishi. Genetika tirik organizmlarning irsiyati va o'zgaruvchanligini o'rganadi.
- Genetikani o'rganish usullari: Genetikani o'rganishda gibridologik analiz, sitologik usul, ontogenetik usul va statistik usul kabi usullar qo'llaniladi. Gibridologik analiz chatishtirish natijasida ota-ona organizmlarining belgi va xususiyatlari duragaylarga qanday berilishini o'rganadi. Sitologik usul irsiyatning moddiy asosini o'rganadi. Ontogenetik usul organizmning individual rivojlanish davrida genlar ta'sirini o'rganadi. Statistik usul organizmlarning miqdoriy belgilari qanday irsiylanishini o'rganadi.
- Genetika tarixining asosiy bosqichlari: Genetika tarixini uch bosqichga bo'lish mumkin: klassik davr (1900-1910), neoklassik davr (1911-1953) va sintetik yoki molekulyar genetika davri (1953 yildan hozirgi kungacha). Klassik davrda Mendel qonunlari kashf etildi. Neoklassik davrda DNK va RNK ning genetik ahamiyati isbotlandi. Sintetik davrda gen injeneriyasi tarmog'i yuzaga keldi.
- Genetikaning amaliy ahamiyati: Genetika qishloq xo'jaligi ekinlarining yangi navlarini yaratish, tibbiyotda irsiy kasalliklarni davolash va ekologiyada atrof-muhitni muhofaza qilish kabi sohalarda muhim rol o'ynaydi. Gen injeneriyasi yordamida atmosferadagi azotni biologik sintez qilish muammosi hal qilinmoqda.