Периферик нерв системаси

Бу лекцияда периферик нерв системаси (ПНС)нинг тузилиши, вазифалари ва касалликлари ҳақида маълумот берилади. Лекцияда ПНСнинг асосий қисмлари, уларнинг қон билан таъминланиши, шикастланиш синдромлари ва уларнинг таснифи кўриб чиқилади. Шунингдек, невралгия, неврит ва невралго-неврит каби касалликларнинг белгилари ва даволаш усуллари ҳам муҳокама қилинади.

Asosiy mavzular

ПНС тузилиши: ПНС бош ва орқа миядан ташқарида жойлашган нерв системаси қисми. У афферент, эфферент ва вегетатив толалардан иборат. Мия устуни қисми 12 жуфт бош мия нервларидан, орқа мия қисми 31 жуфт орқа мия нервларидан иборат.
Нерв устунининг тузилиши: Нерв толалари нерв тутамларини, нерв тутамларининг йиғиндиси нерв стволини ҳосил қилади. Нерв толаларини ўраб турган тўқимага эндоневрий, тутамларни ўраб турганда мезондермал, нерв стволини ўраб турганда эса эпиневрал қобиқ дейилади.
ПНС қон билан таъминланиши: ПНС устундан ташқари ва ичи қон томирлари орқали таъминланади. Устундан ташқари томирлар атрофдаги органлардан келади ва ПНСни бўлак-бўлак ҳолатда таъминлайди.
ПНС шикастланиш синдромлари: ПНС шикастланиши невралгия, неврит ва невралго-неврит каби синдромлар билан намоён бўлади. Зарарланиш жойига қараб радикулит, ганглионит, фуникулит, плексит ва полиневрит каби турларга бўлинади.
Невралгия: Нервда бўладиган ҳуруж билан, яъни ўқтин-ўқтин тутадиган оғриқ. Оғриқ шикастланган нервни нервлаш соҳасида юз беради. Шикастланган нерв устунида кўзга яққол кўринадиган ўзгариш топилмайди.
Неврит: Периферик нервнинг яллиғланиши. Шикастланган нервда яллиғланиш белгилари кузатилади. Доимий оғриқ пайдо бўлади ва шикастланган нерв соҳасида уни бажараётган вазифаси йўқолади.
Радикулит: Орқа мия илдизининг яллиғланиши. Бўйин, кўкрак, бел ва думғаза радикулитлари бўлиши мумкин. Доимий оғриқ бўлиб, у ҳаракат вақтида кучаяди.
Плексит: Чигални яллиғланиши. Бўйин, елка, бел, думғаза ва дум плекситлари бўлиши мумкин. Доимий оғриқ ва шу чигални нервлаш соҳасида периферик фалаж ёки парез кузатилади.
Полиневрит: Кўп периферик нерв устунларининг дистал қисмини яллиғланиши. Қўл ва оёқлар дистал қисмида ёки ҳаракатни камайиши ёки йўқолишига шикоят қилади.