Mantiqut-tayr (II- qism)

Farididdin Attorning "Mantiqut-tayr" asari tasavvufiy adabiyotning yorqin namunasi boʻlib, unda insonning maʼnaviy kamoloti, Allohga yetishish yoʻllari turli hikoyatlar, masallar va sufiylarning hayoti orqali ifodalanadi. Asarda qushlar orqali inson nafsi, uning illatlari va toʻsiqlari ramziy tarzda koʻrsatiladi. Asarning asosiy maqsadi insonni oʻz nafsini tanishga, kamolot sari intilishga undashdir.

Asosiy mavzular

Nafsni tarbiyalash va kamolotga erishish: Asarda insonning nafsini tarbiyalash, illatlardan xalos boʻlish, Haqqa yetishish yoʻllari qushlar misolida koʻrsatiladi. Har bir qush insoniy sifatlarni ifodalaydi va ularning sayohati orqali insonning maʼnaviy oʻsishi aks etadi.
Ishqning ilohiyligi: Asarda ishq ilohiy kuch sifatida tasvirlanadi. Ishq orqali inson Allohga yaqinlashadi, maʼrifatga erishadi va oʻzligini unutadi. Ishq yoʻlida kechirilgan azoblar, fidoyilik va sadoqat Haqqa yetishishning asosiy shartlaridan biri hisoblanadi.
Oʻzlikni anglash: Asarda inson oʻzligini anglash, nafsini tanish va kamolotga intilish orqali Allohga yaqinlashishi mumkinligi taʼkidlanadi. Oʻzlikni anglash jarayoni turli sinovlar, mashaqqatlar va ruhiy izlanishlar bilan kechadi.
Tasavvufiy hikoyatlar va ularning maʼnosi: Asarda keltirilgan hikoyatlar tasavvufiy taʼlimotning asosiy gʻoyalarini tushuntirishga xizmat qiladi. Har bir hikoya oʻziga xos maʼnoga ega boʻlib, insonni maʼnaviy kamolotga undaydi.
Faqr va fano: Asarda faqr (kambagʻallik) va fano (oʻzlikdan voz kechish) tushunchalari muhim oʻrin tutadi. Faqr dunyoviy narsalardan voz kechish, fano esa Alloh yoʻlida oʻzlikni unutishdir. Bu ikki sifatga erishgan inson Haqqa yaqinlashadi.
Hayrat: Asarda hayrat oxirigacha yetib borgan, ilmdan ham, oʻzlikdan ham kechgan odam Allohga yetishishi mumkin deyiladi.