«lоyixalash jarayonlarini avtоmatlashtirish asоslari» fanidan ma`ruza matni

Ushbu kitob "Loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish asoslari" fanidan ma'ruzalar matni bo'lib, O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan Namangan Muhandislik-Pedagogika Institutida ishlab chiqilgan. Matn, asosan, 5520700-Texnologik mashina va jixozlar, 5521600-Mashinasozlik tehnologiyasi, 5521200-Transport vositalarini ishlatish va ta'mirlash yo'nalishlari uchun mo'ljallangan bo'lib, talabalar, magistrlar va o'qituvchilar foydalanishi uchun qulay tarzda tuzilgan.

Asosiy mavzular

• Bakalavr tayyorlashda fan o'rni. Fan tarixi va rivoji: Ushbu mavzu bakalavr tayyorlashda fanning ahamiyati, uning rivojlanish bosqichlari va texnologik jarayonlardagi o'rnini yoritadi. Fanning texnika taraqqiyotiga qo'shgan hissasi va kelajakdagi istiqbollari muhokama qilinadi.
• Loyihalashning printsiplari va vazifalari: Loyihalashning asosiy printsiplari, avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlarining vazifalari, loyihalashning turli darajalari, aspektlari va bosqichlari batafsil ko'rib chiqiladi. ALTning asosiy vazifalari va uning yaratilishidagi matematik metodlarning roli ta'kidlanadi.
• Loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish zaruriyati: Sanoatda loyihalash ishlarining ahamiyati, texnika taraqqiyoti va texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning zaruriyati, loyihalashning turli bosqichlari va kasbiy faoliyatda fanning o'rni tahlil qilinadi. Shuningdek, loyihalashda kompyuter texnologiyalaridan foydalanishning afzalliklari ko'rsatib o'tiladi.
• ALT loyihalash ob'ekti sifatida: ALTning tarkibi, loyihalovchi va xizmat ko'rsatuvchi nimtizimlar, dasturiy metodik kompleks, dasturiy-texnikaviy kompleks va ATning hususiyatlari hamda texnik talablar va ularni yaratish qoidalari batafsil yoritilgan.
• ALTni ishlab va rivojlantirish bosqichlari: Loyihalash aspektlari, jarayonning tarkibiy qismlari, pasayuvchi va ko'tariluvchi loyihalash, tashqi va ichki loyihalash hamda ALTda loyihalash rejimlari tushuntirilgan. Loyihalashning darajalari, aspektlari va bosqichlari, shuningdek, turli yondashuvlar batafsil tahlil qilingan.
• ALT ishlab chiqish jarayonlari: ALTning klassifikatsiyasi, loyihalash ob'ektining turi, murakkabligi, avtomatlashtirish darajasi, boshqa avtomatlashtirilgan tizimlar bilan o'zaro ta'siri, ishlab chiqish bosqichlari va arxitekturasi keltirilgan. Shuningdek, loyihalashda texnik vositalardan foydalanishning texnik va tashkiliy jihatlari yoritilgan.
• ALT larni texnikaviy ta`minlanishi: Texnikaviy vositalar, EHMning asosiy texnikaviy parametrlari, avtomatlashtirilgan loyihalashda qo'llaniladigan EHM va HT haqida ma'lumotlar, EXM larda topshiriqlarni qayta ishlashning ketma-ketligi, EHM va HMning ishlash rejimlari va ularning klassifikatsiyasi ko'rsatib berilgan.
• EXMlarda topshiriqlarni qayta ishlashning ketma-ketligi: Dasturlash metodikasi, ifodalarni hisoblash ketma-ketligi, matematik induktsiya usuli va algoritmning blok sxemalari, dasturlashning asosiy aspektlari, hamda hisoblash ishlarining usullari tushuntirilgan.
• Matematik model (MM) xaqida tushuncha: Matematik modelning mohiyati, loyihalashda qo'llanilishi, avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlarining tasnifi, mashinada ishlashga yo'naltirilgan tillar, loyihalash tillari va ularning asosiy vazifalari ochib berilgan. Shuningdek, matematik modellarni yaratishning turli aspektlari keltirilgan.
• ALTlarning informatsion ta`minlanishi: ALTning informatsion ta'minoti, ma'lumotlar fondi, amaliy dasturlarni informatsion ta'minlanishi, ma'lumotlar bazasi (MB), ALTlarning tarkibi va tuzilishi bilan batafsil tanishtirilgan.
• Dialog turlari va shakillari: Dialog tartibida hisoblash sistemasi (HS), dialogni tashkil qilishning asosiy printsiplari, strukturasi, va mashina grafikasi hamda interfeys elementlari va ularning vazifalari bayon qilingan.
• Matematik operatsiyalar: Matematik operatsiyalar, ularni avtomatlashtirish, Mathcad tizimining interfeysi, unda matematik ifodalarni qurish va soddalashtirish usullari, diskret o'zgaruvchilar va sonlarni formatlash, ikki o'lchamli va uch o'lchamli grafik qurish usullari batafsil o'rganilgan.
• Differentsiallash: Differentsiallash, integrallash, algebraik tenglamalar, chiziqli algebra, chiziqli tenglamalar tizimi, matematik masalalarni yechishda MathCad yordamida simvolli amallarni bajarish usullari bayon etilgan.
• Differentsial tenglamalar: Differentsial tenglamalar, Koshi masalasi, xususiy hosilali differentsial tenglamalar, chegaraviy masalalar va amaliyotda ularni ishlatish usullari ko'rsatib berilgan. Ushbu mavzu differentsial tenglamalarni matematik modellashtirish orqali ifodalashga bag'ishlangan.
• AutoCAD foydalanuvchi interfeysi: AutoCAD tizimida ishlash, menyu tarkibi, uskunalar panellari va ulardan foydalanish, dasturni sozlash, ma'lumotlarni boshqarish, yangi chizmalar yaratish kabi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.