Jek London-Martin Idin
«Камолот кутубхонаси» рукнида чоп этилаётган Жек Лондоннинг «Мартин Иден» романи кўпчиликнинг талаб ва истаклари асосида нашрга тайёрланди. Уни муаллифнинг ўзига хос автобиографик асари дейиш мумкин. Чунки Ж.Лондоннинг ўзи ҳам асар қаҳрамони каби қашшоқ оиладан чиққан ва ўзининг саъй-ҳаракатлари ҳамда ирода кучи билан адабиёт оламида довруғ қозонди. Асарда инсон ва жамият, жамиятдаги кескин синфий табақаланиш, унинг инсон ҳаётидаги фалсафий-ижтимоий аҳамияти бундан юз йиллар аввал қанчалар долзарб бўлган бўлса, айни дамда ҳам шундай долзарб саналади. Бой хонадон қизини севиб қолгач, соф муҳаббат туфайли рўёдек туйилган орзуга интилган Мартин ўша орзусига эришганда, унинг сароб эканини англаб етади. Бу орзуни у эмас, севган қизи Руфь эмас, балки жамият ва унинг шафқатсиз қонунлари саробга айлантиради. Мартин тушунган нарсани Руфь ҳеч қачон англаб етолмаганидек, қиз ардоқлаган қадриятлар ҳам Мартин учун ҳамиша бегона бўлиб қолаверади. Асар мутолаасидан сўнг китобхон ҳар қандай жамият ва тузумда чин инсон бўлиш, буни англай олиш энг юксак ва олий қадрият эканини ҳис қилади.
Asosiy mavzular
- Инсон ва жамият: Романда инсон ва жамият муносабатлари, синфий табақаланишнинг инсон ҳаётига таъсири кенг ёритилади. Жамиятнинг инсон тақдирига бевосита таъсири, орзуларнинг саробга айланиши каби масалалар таҳлил этилади.
- Муҳаббат: Асарда муҳаббат туйғусининг софлиги, бой ва қашшоқ оилалар ўртасидаги муҳаббатнинг мураккаблиги, муҳаббатнинг жамият қонунлари билан тўқнашуви каби жиҳатлар қаламга олинган. Муҳаббатнинг инсонни ўзгартириш кучи ва айни пайтда унинг ожизлиги ҳам кўрсатиб берилади.
- Орзу ва ҳақиқат: Романда бош қаҳрамоннинг орзулари ва уларнинг ҳаётдаги акси ўртасидаги зиддият тасвирланган. Мартиннинг орзусига етишиш йўлидаги интилишлари, орзуси сароб бўлиб чиқиши, жамиятнинг орзуларни саробга айлантириши каби мавзулар очиб берилган.
- Инсоннинг ўзини англаши: Романда Мартиннинг ўз шахсиятини англаши, жамиятдаги ўрнини топишга уриниши, ўз қадр-қимматини ҳис қилиши каби масалалар муҳим ўрин тутади. Қаҳрамоннинг ўзлигини англаш жараёни, унинг ички курашлари ва қарама-қаршиликлари тасвирланган.