Muxandislik geodeziyasi
"Muxandislik geodeziyasi" fani bo'yicha ushbu kitob geodeziya asoslari, Yer shakli va o'lchamlari, koordinatalar sistemalari, burchaklarni o'lchash, topografik kartalar, nivelirlash, trassalash va yo'l qurilishi kabi sohalarni qamrab oladi. Unda amaliy ko'rsatmalar, geodezik asboblar va usullari haqida ma'lumotlar mavjud.
Asosiy mavzular
- Geodeziya fani va uning vazifalari: Geodeziyaning asosiy vazifalari, ilmiy vazifalari, boshqa fanlar bilan bog'liqligi va ahamiyati.
- Yerning o'lchamlari va shakli haqida tushuncha: Yerning shakli, o'lchamlari, Krasovskiy referens-ellipsoidi.
- Koordinatalar sistemasi: Geografik koordinatalar, Gauss-Kryuger koordinatalar sistemasi, yassi koordinatalar sistemasi, qutbiy koordinatalar va to'g'ri teskari geodezik masalalar.
- Orientirlash. Orientirlash burchaklari: Orientirlash, orientirlash burchaklari, azimut, direksion burchak va rumb haqida tushunchalar.
- Topografik karta va planlar: Topografik karta va planlarning asosiy farqlari, kartalar klassifikatsiyasi, topografik kartalarning matematik elementlari.
- Topografik kartani o'rganish va topografik shartli belgilar haqida tushuncha: Topografik kartalarda joy rel'efi, gidrografiya, o'simlik va grunt qoplami, aholi punktlari va chegara kabi tasvirlash usullari.
- O'lchash xatosi haqida tushuncha: Bevosita va bavosita o'lchashlar, teng va teng emas aniqlikda o'lchash, sistematik va tasodifiy xatolar.
- Geodezik tayanch shoxobchalari: Geodezik tayanch punktlar, davlat, maxalliy va plan olish shoxobchalari, triangulyatsiya va trilateratsiya uslublari.
- Teodolit yo'lini o'tkazish loyihasini tuzish va joyda bajariladigan ishlar: Teodolit yo'lini loyihalash, punktlarni joyda belgilash, o'lchash ishlari, natijalarni ishlab chiqish va koordinatalarni aniqlash.
- Joyda geodezik o'lchashlar: Joyda gorizontal burchak o'lchash prinsipi, teodolitning tuzilishi, o'rnatish, tekshirish va ishlash usullari.
- Joyda nuqta balandligini o'lchash (nivelirlash): Nivelirlash usullari, geometrik nivelirlash, o'rtadan nivelirlashning afzalliklari va turlari.
- Yo'l qurilishidagi rejalash ishlarini avtomatlashtirish: Trassalash, tuproqning zaxiralari, va transportirovkani rejalashtirish hamda nazorat usullari.
- Yer qazish ishlari hajmini aniqlash: Ma'lum bo'lgan yer massalari texnik jihatdan boshqarilishi hamda geometrik ishlar bilan aloqa qilindi.
- Viraj: Harakatlanish uchun transport vositalarida burchaklarda paydo bo'ladigan muammolarni bartaraf etish jarayoni. Xavfsizlik talablari ham etiborda tutilgan.
- Avtomabil yo'llaridagi tutashma va kesishmalarni rejalash: Yo'llarni qanday aniqlash lozimligi qoidalari, yo'l transportida harakat xavfsizligi maqsadlari.