Нефт қолдиғидан битум ишлаб чиқариш тизимини таҳлил қилиш ва асосий жихозни ҳисоблаш.
Ushbu kitob neft va gazni qayta ishlash sanoatiga oid texnologik jarayonlarni, xavfsizlik choralarini va uskunalarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda xalq xo'jaligidagi sanoatning ahamiyati, neft mahsulotlari, ishlab chiqarish usullari va atrof-muhit muhofazasi kabi masalalar ko'rib chiqilgan. Kitob talabalar va mutaxassislar uchun mo'ljallangan bo'lib, neft-kimyo sanoatining turli jabhalarini qamrab oladi.
Asosiy mavzular
- Neftni qayta ishlash sanoatining ahamiyati: O'zbekiston iqtisodiyotida yoqilg'i-energetika majmuasining o'rni, neft va gaz zaxiralari, neftni qayta ishlash korxonalarining roli, asosiy mahsulotlar (benzin, bitum, koks, parafin) haqida ma'lumot berilgan.
- Neft va gazni qayta ishlash jarayonlari: Neftni tayyorlash, tuzsizlantirish, fraksiyalash, kreking, gidrotozalash, katalitik reforming, alkillash, polimerlash kabi asosiy jarayonlar batafsil yoritilgan. Har bir jarayonning maqsadi, shartlari, uskunalari va mahsulotlari tahlil qilingan.
- Neft-kimyo xomashyosi va mahsulotlari: Neftdan olinadigan olefinlar, aromatik uglevodorodlar, polimerlar, monomerlar va boshqa kimyoviy mahsulotlar haqida ma'lumotlar berilgan. Ularning xossalari, qo'llanilishi va ishlab chiqarish texnologiyalari ko'rsatilgan.
- Texnologik uskunalar: Reaktorlar, kolonnalar, issiqlik almashinuvchilari, nasoslar, kompressorlar, separatorlar va boshqa asosiy uskunalar qurilishi, ishlash prinsipi va texnik xususiyatlari bilan tavsiflangan.
- Mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi: Neftni qayta ishlash korxonalarida yong'in xavfsizligi, portlash xavfsizligi, elektr xavfsizligi, zaharli moddalardan himoya qilish va boshqa xavfsizlik choralari batafsil bayon etilgan. Ishchilarning individual himoya vositalari va ulardan foydalanish qoidalari keltirilgan.
- Atrof-muhit muhofazasi: Neftni qayta ishlash korxonalarining atrof-muhitga ta'siri, chiqindilar (gazlar, suyuqliklar, qattiq moddalar) va ularni zararsizlantirish usullari haqida ma'lumot berilgan. Havoni, suvni va tuproqni muhofaza qilish choralari ko'rsatilgan.
- Bitum ishlab chiqarish texnologiyasi: Bitumning xossalari, markalari, ishlab chiqarish usullari (oksidlash), uskunalar va jarayon shartlari tahlil qilingan. Bitumni qo'llash sohalari va sifat nazorati haqida ma'lumot berilgan. Laboratoriya uskunalarida qanday aniqlash usullari keltirilgan.
- Iqtisodiy ko'rsatkichlar va texnik-iqtisodiy tahlil: Neftni qayta ishlash korxonalarining rentabelligi, mahsulot tannarxi, investitsiya loyihalarining samaradorligi va boshqa iqtisodiy ko'rsatkichlar haqida tushunchalar berilgan.