Iqtisоdiyotdа bаlаns tizimlаri

Ushbu kitob iqtisodiyotda balans tizimlarining nazariy va amaliy asoslariga bag'ishlangan bo'lib, unda O'zbekiston iqtisodiyotini tahlil qilish, rejalashtirish va boshqarishda balans usullaridan foydalanish masalalari keng yoritilgan. Kitobda milliy hisoblar tizimi, tarmoqlararo balans, aholi va mehnat balansi, moliyaviy balans kabi tushunchalar batafsil tahlil etilgan.

Asosiy mavzular

Iqtisodiyotda balans tizimlari fanining predmeti, usullari va asosiy vazifalari: Ushbu mavzuda balans tizimlari fanining rivojlanish tarixi, predmeti, usullari va asosiy vazifalari ko'rib chiqiladi. Shuningdek, moliyaviy faoliyat to'g'risidagi statistik axborotlarning zarurligi va statistik ma'lumotlarni tashkil qilish masalalari yoritiladi.
Iqtisodiyotda balans tizimlari asoslari: Ushbu mavzu milliy iqtisodiyot balansining mazmuni va mohiyatini, uni ishlab chiqishning ilmiy asoslarini, takror ishlab chiqarish nazariyasini va milliy iqtisodiyot balansini takomillashtirishning asosiy yo'nalishlarini o'z ichiga oladi.
Aholi va mehnat balansi: Ushbu mavzu ishchi kuchi balansini tuzishning nazariy va ijtimoiy asoslarini, ishchi kuchi balanslari tizimini va ularning iqtisodiyotni tartibga solishda qo'llanilishini, mehnat resurslari va aholining kelajakdagi sonini aniqlash uslubiyatini o'rganadi.
Milliy boylik balansi: Bu mavzu milliy boylik balansining vazifalari va ko'rsatkichlari, milliy mahsulotni ishlab chiqarish, iste'mol qilish va jamg'arish balansi, asosiy fondlar balanslari kabi masalalarni qamrab oladi.
Aholi pul daromadlari va xarajatlari balansi: Ushbu mavzuda aholi pul daromadlari tushunchasi va balansi, iste'mol baholarining o'zgarishi, aholining nominal va real daromadlariga ta'siri, aholi pul daromadlari va xarajatlari balansi, aholi iste'moli kabi masalalar yoritiladi.
Milliy hisoblar tizimida qoʻllaniladigan guruhlash va tasniflashlar: Ushbu mavzu iqtisodiy faoliyat turlarini mulk shakllari, ma'muriy va iqtisodiy hudud hamda idoraviy tassarufi boʻyicha tasniflash, institutsional birlik tushunchasi va iqtisodiy faoliyat turlarining sektorlari boʻyicha tasnifi, iqtisodiyot sektorlari asosiy resurslari kelib chiqishi va iqtisodiy faoliyat turlari tarmoqlarining tasnifi kabi masalalarni o'z ichiga oladi.
Makroiqtisodiy tahlilda MHT dan foydalanish: Ushbu mavzu makroiqtisodiy tahlilni, unda MHTdan foydalanishni, milliy hisoblar va pul-moliyaviy amaliyotni, asosiy makroiqtisodiy ko'rsatkichlarni tahlil qilish va baholashni o'z ichiga oladi.
Tarmoqlararo balans (TAB): Ushbu mavzu milliy hisoblar tizimi uslubiyati asosida tarmoqlararo balansni tuzish tamoyillarini, tarmoqlararo balansning milliy hisoblar tizimidagi oʻrnini, milliy mahsulot ishlab chiqarish va taqsimlash tarmoqlararo balansidan MHT TABiga oʻtish usulini o'rganadi.
Real sektor tahlili va bashorati: Ushbu mavzu milliy hisoblar tizimini, iqtisodiyotning asosiy sektorlarini, asosiy agregatlarni, real sektorni tahlil qilishni va bashoratni o'z ichiga oladi.
Soliq-budjet sektori tahlili va bashorati: Bu mavzu davlat sektori tushunchasini, davlat operatsiyalarini oʻlchashni, davlat moliyasi statistikasi tizimini, daromadlar va xarajatlar tasnifini, budjet balansini tushunishni, budjet tahlilini, budjet disbalansini hisoblashni va kamomadni moliyalashtirishni, soliq-budjet siyosatining barqarorligini, davlat sektori operatsiyalarini bashoratlashni o'z ichiga oladi.
Toʻlov balansi tahlili va bashorati: Bu mavzu Oʻzbekiston Respublikasi tashqi aloqalarini rivojlantirishning ahamiyatini, mamlakatning to'lov balansi tushunchasini, to'lov balansining taxminiy koʻrinishi va undagi operatsiyalarni o'rganadi.
Pul-kredit sektori tahlili va bashorati: Bu mavzu pul-kredit sohasining hisoblarini yuritishni, moliya tizimining tarkibini, pul-kredit tizimi statistikasini asosida hisobga olish tamoyillarini, pul-kredit tizimini boshqarish idoralarini, pul-depozit banklarini, pul-kredit sharhini, pul bozoridagi muvozanatni, pul multiplikatori konsepsiyasini o'rganadi.
Moliyaviy dasturlash: Ushbu mavzu moliyaviy dasturlashning umumiy xarakteristikasi va asoslarini, iqtisodiy siyosat va moliyalashtirishning turli variantlarini, talabni boshqarish metodlarini, xarajatlar xarakterini oʻzgartirish chora-tadbirlarini, tizimiy siyosatni o'rganadi.