Анатомия ва физиология фанидан лаборатория машғулотлари
Ushbu kitob "Anatomiya va fiziologiya" fanidan laboratoriya mashg'ulotlari uchun o'quv qo'llanma bo'lib, O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro Davlat Universiteti tomonidan nashr etilgan. Qo'llanma, asosan, jismoniy madaniyat yo'nalishidagi talabalar uchun mo'ljallangan bo'lib, ularning laboratoriya mashg'ulotlarini mukammal o'zlashtirishlari va reyting nazoratlarini muvaffaqiyatli topshirishlari uchun qulaylik yaratadi. Kitobda suyaklar, muskullar, nerv sistemasi, qon aylanish, nafas olish, ovqat hazm qilish va ayirish organlari kabi asosiy anatomik va fiziologik mavzularga doir laboratoriya ishlari batafsil yoritilgan. Qo'llanmada har bir laboratoriya mashg'ulotining maqsadi, kerakli jihozlar, ishning borishi va rasmiylashtirishga doir tavsiyalar keltirilgan. Shuningdek, har bir mavzu bo'yicha darsni mustahkamlash uchun savollar va mustaqil ishlash topshiriqlari berilgan.
Asosiy mavzular
- Suyaklar: Suyaklarning shakllari, tuzilishi, kimyoviy tarkibi va ularning vazifalari haqida ma'lumot beriladi. Naysimon suyaklarning tuzilishi, yassi va g'ovak suyaklarning xususiyatlari o'rganiladi. Suyaklarning mustahkamligini aniqlash bo'yicha laboratoriya ishlari keltirilgan.
- Muskullar: Gavda muskullarining joylashishi, tuzilishi va vazifasi haqida ma'lumot beriladi. Yelka kamari muskullari, qo'l va oyoq muskullari o'rganiladi. Muskullarning qisqarish mexanizmi va turlari, shuningdek, ularning nerv impulslari bilan boshqarilishi ko'rib chiqiladi.
- Nerv tizimi: Nerv hujayrasi (neyron) ning tuzilishi, nerv tolalari va nerv tugunlari haqida ma'lumot beriladi. Orqa miyaning tuzilishi, bosh miyaning bo'limlari va ularning funksiyalari, shuningdek, turli sezgi organlarining tuzilishi va vazifalari o'rganiladi. Refleks yoyi va uning elementlari, shartli va shartsiz reflekslar haqida tushunchalar beriladi.
- Qon aylanish tizimi: Yurakning tuzilishi, qon tomirlari, qon aylanish doiralari haqida ma'lumot beriladi. Yurakning ishlash mexanizmi, yurak sikli va uning fazalari, shuningdek, yurakning avtomatizmi va boshqarilishi ko'rib chiqiladi. Qon bosimini o'lchash usullari va qon guruhlari aniqlanadi.
- Nafas olish tizimi: Nafas olish organlarining tuzilishi va vazifalari haqida ma'lumot beriladi. O'pkaning tuzilishi, alveolalar va gaz almashinuvi jarayoni o'rganiladi. Tashqi nafas ko'rsatkichlarini aniqlash usullari, jumladan, spirometriya va pnevmotaxometriya ko'rib chiqiladi.
- Ovqat hazm qilish tizimi: Ovqat hazm qilish organlarining tuzilishi va vazifalari haqida ma'lumot beriladi. Og'iz bo'shlig'ida, me'dada va ichaklarda ovqat hazm bo'lish jarayonlari o'rganiladi. Ovqat hazm qilish bezlarining faoliyati, shuningdek, o't suyuqligining yog'larga ta'siri ko'rib chiqiladi.
- Ayirish tizimi: Buyrakning tuzilishi, nefronlar va ularning vazifalari haqida ma'lumot beriladi. Siydik hosil bo'lish jarayoni, shuningdek, siydikning tarkibi va xususiyatlari o'rganiladi. Tananing suv-tuz muvozanati va uning ahamiyati ko'rib chiqiladi.
- Ichki sekretsiya bezlari: Gipofiz, qalqonsimon bez, buyrak usti bezlari va jinsiy bezlar kabi ichki sekretsiya bezlarining tuzilishi va vazifalari haqida ma'lumot beriladi. Ushbu bezlar tomonidan ishlab chiqariladigan gormonlarning ta'siri organizmning turli funktsiyalariga, jumladan, o'sish, rivojlanish, moddalar almashinuvi va reproduktiv funktsiyalariga ta'siri ko'rib chiqiladi.