Тасаввуф этикаси
Ushbu qoʻllanma tasavvuf etikasi fanining mohiyati, ta’rifi, asosiy turlari va hayotdagi oʻrni yoritilgan. Qoʻllanma orqali talabalar tasavvufning insonni kamolotga yetkazishdagi ahamiyatini oʻrganadi.
Asosiy mavzular
- Tasavvuf etikasi fanining maqsadi va vazifalari: Fanning maqsadi – mustaqillik yillarida mamlakatimizda bevosita Prezidentimizning rahnamoligida yangi Axloqshunoslik fanining shakllanishi. "Tasavvuf etikasi" fani yangi shakllangan Axloqshunoslik fanining muhim tarkibiy va nazariy qismlaridan biridir.
- Tasavvuf etikasi va uning mohiyati: Tasavvuf aqli insonni Xudoning yerdagi xalifasi, ikki olam gultoji, qaymog'i deb ta'rif etadi. Inson qalbi va tangri ilmi va ishqining xazinasidir. Shuning uchun farishtalar ham unga sajda qiladilar.
- Tasavvuf etikasining asosiy tushunchalari va amaliy usullari: Tasavvuf kitoblarida odob mavzusiga juda keng o'rin berilgan: -“adab ma'alloҳ” - Olloҳ oldidagi bandalik adabi, -“adab ma'sar rasul”-Rasululloҳ oldidagi ummatlik odobi, -“adab ma'ash shayx”- shayx huzuridagi muridlik odobi.
- Naфs tarbiyasi: So‘fiylar insonni to‘g‘ri va ezgu yo‘llardan ozdiruvchi, barcha tubanliklarga “doya”lik qiluvchi mayllarni nafsga nisbat beradilar. Ularьa, nafs - zolim, shum, chirkin, kaltabin.
- Zikr tarbiyasi: Zikr - so'zlash, bayon qilish, xotirlash, yod aylash, xotirdagini unutmaslik ma'nolarini anglatadigan arabcha bir kalima. Tasavvufda bu kalima g'aflat va nisyoni - esdan chiqarishning ziddi o'rnida tatbiq etilgan.
- Yassaviya axloqi: Tasavvufning Movaraunnahrga kirib kelishi Yusuf Hamadoniy nomi bilan bog'liq. V. Bartold qayd etib yozadiki, «al - Qodir (1077-1166) zamondoshlaridan bo‘lgan Yusuf Hamadoniy Xurosonga ko'chib kelib, bu erda 1140 yil vafot etadi. U Marv yaqinida dafn etilgandir. Mana shu darvishlik maktabidan O'rta Osiyoda darvishlarning eng yirik vakillari yetishib chiqdilar».
- Kubroviya axloqi: Kubroviya tariqati avvalo Eron, Iroq hamda Misr tasavvuf maktablari zamirida vujudga kelgan bo‘lib, u ham ummtasavvuf g‘oyalariga sodiq qoladi. U ham Qur’oni karim va Hadisi shariflarga tayanadi.
- Naqshbandiya axloqi: Naqshbandiya tariqatı soliklari, sufiyna kiyinib, faqirona ovqatlanishgan, eng kamsuqim hayat keshirishgan. Bunga ayniqsa G'ijduvoniy va BxоhaудDin Bҳbad qat'iyatlilik namnlar karssatgan. Арра unidan taiyorla, agalarga bag'dod non раvо kurganlar. Ular uncha band bulagan ogʻ rangi, жүрак balisi ichida "Olloҳ" каимаsi ezilgan kalok kiyib yorganlar.
- Tasavvuf komil inson ahloqi to'g'risida: Komil inson - atrofida butun borliq olami aylanayotgan bir qutbidir: Borliq yaratilgandan beri komil inson bordir va uning o'ziga xos haqiqati bor. Asli ismi Muhammad bo'lib, har asrda boshqa suratda va boshqacha nomlar bilan ko'rinadi.