Ulíwma jer bilimi

Ushbu kitob umumiy Yer bilimi, geografiya fanining asosiy tushunchalari va tizimlarini qamrab oladi. Unda ilimning mohiyati, ilmiy tadqiqot usullari, geografik qobiq, uning tuzilishi, gidrosfera, atmosfera va boshqa elementlar batafsil yoritilgan. Kitobda, shuningdek, insonning geografik jarayonlarga ta'siri, ekologik muammolar va atrof-muhitni muhofaza qilish masalalari ham o'rin olgan.

Asosiy mavzular

Ilim. Ilimlar sistemasi. Geografiya ilimleri sistemasi: Ilimning mohiyati, vazifalari va ahamiyati, ilimlar tizimi va uning tarkibiy qismlari, geografiya ilmining ilimlar tizimidagi o'rni, geografiya ilmining asosiy vazifalari va tadqiqot usullari.
Ulıwma Jer biliminiń rawajlanıw tariyxı: Geografiya ilmining shakllanishi va rivojlanish bosqichlari (antik davr, o'rta asrlar, Buyuk geografik kashfiyotlar davri, ilmiy geografiya davri), mashhur geograflar va ularning ilmiy merosi.
Ulıwma Jer biliminiń maqset hám wazıypaları. Izertlew usılları: Geografik qobiq - ilimiy izlanish obyekti sifatida, Yer to'g'risidagi fan sifatida, uning maqsad va vazifalari, ilmiy tadqiqot usullari.
Álem haqqında túsinik. Quyash sisteması: Koinot, galaktikalar, Quyosh tizimi, sayyoralar, asteroidlar, kometalar va boshqa osmon jismlari haqida tushunchalar.
Quyash hám planetalar. Ay. Quyash hám planetalardıń kelip shı?1wı haqqında gipotezalar: Quyosh, sayyoralar, ularning xususiyatlari va tarkibi, Yerning Quyosh tizimidagi o'rni, sayyoralarning kelib chiqishi haqidagi farazlar.
Jerdiń planeta sipatında táriypi. Jerdiń háreketi hám onıń geografiyalıq aqıbetleri: Yerning shakli, o'lchamlari, harakatlari va ularning geografik oqibatlari (kun va tunning almashinuvi, fasllar almashinuvi, vaqt mintaqalari).
Magnitosfera: Magnitosfera, uning tuzilishi, vazifalari va ahamiyati, Quyosh va Yerning o'zaro ta'siri.
Geografiyalıq qabıq ham onıń tiykarı qásiyetleri. Geografiyalıq qabıqtağı elementler hám olardıń ximiyalıq hám fizikalıq qásiyetleri: Geografik qobiqning mohiyati, tuzilishi, xususiyatlari, elementlari va ularning fizik-kimyoviy xususiyatlari.
Tema: Litosfera. Jer qabıg'ınıń dúzilisi: Litosfera, uning tarkibi, tuzilishi, litosfera plitalari harakati, seysmik mintaqalar.
Geoxronologiyalıq keste. Platformalar, geosinklinallar. Áhmiyetli taw payda bolıw basqıshları: Geoxronologik jadval, platformalar, geosinklinalar, tog 'hosil bo'lish bosqichlari.
Relief. Relief payda etiwshi faktorlar. Geotektura, Morfostruktura, makro, mezo hám mikrorelief formaları. Gipsografiyalıq iymek sızıq: Relief tushunchasi, relyef hosil qiluvchi omillar (endogen va ekzogen), geotektura, morfostruktura, relyef shakllari va gipsografik egri chiziq.
№15. Tema:Gidrosferanıń dúzilisi. Suwdıń aylanba háreketi. Suwlıq hám qurg'aqlıqtıń óz-ara tásiri: Gidrosfera, uning tarkibi, suvning aylanishi, quruqlik va suv o'rtasidagi o'zaro ta'sir.
Á 16. Tema: Dúnya okeanı. Okean suwları qásiyetleri: Jahon okeani, uning qismlari, okean suvlarining xususiyatlari (shorligi, harorati, zichligi, muzlash).
№17. Tema: Okean suwları háreketi. Okeandag'ı tirishilik: Okean suvlari harakati (oqimlar, to'lqinlar, ko'tarilish va pasayish), okean o'simliklari va hayvonot dunyosi.
№19. Tema: Jer ústi suwları. Dáryalar: Yer usti suvlari (daryolar), ularning tarkibi, havzalari, oqim turlari.
№20.Tema: Muzlıqlar. Kóller, batpaqlıqlar, suw saqlag'ishlar. Muzlıqlar. Jer ústi suwların qorg'aw: Muzliklar, ko'llar, botqoqliklar, suv omborlari, ularning turlari va tarqalishi, yer usti suvlarini muhofaza qilish.
№21. Tema: Atmosfera. Atmosferanıń dúzilisi hám quramı. Hawa massaları: Atmosfera, uning tuzilishi, tarkibi, havo massalari va frontlari.
№22. Tema: Quyash radıaciyası: Quyosh radiatsiyasi, uning tarkibi, Yerning radiatsiya balansi, atmosferaning issiqlik rejimi.
№26-tema. Geografiyalıq qabıqtıń gorizontal bo'liniwiniń tiykarg'ı faktorları. Issılıq hám klimat poyasları: Geografik qobiqning gorizontal bo'linish omillari, harorat va iqlim zonalari.
№28-tema. Geografiyalıq qabıqtıń rawajlanıw derekleri. Kriptozoy hám fanerazoyda geografiyalıq qabıqtıń rawajlanıwı: Geografik qobiqning rivojlanish manbalari. Kriptozoy va Fanerozoyda geografik qobiqning rivojlanishi.
№29-Tema: İnsannıń geografiyalıq processlerge tásiri. Qorshag'an ortalıq monitoringi: Insonning geografik jarayonlarga ta'siri, atrof-muhit monitoringi.