Shuhratning «Oltin zanglamas» va O‘.Hoshimovning «Tushda kechgan umrlar» asarlari misolida
Ushbu dissertatsiya O'zbekiston Respublikasi Xalq Ta'limi Vazirligi Ajiniyoz nomidagi Nukus Davlat Pedagogika Institutida tayyorlangan bo'lib, o'zbek romanchiligida qatag'on mavzusining badiiy talqiniga bag'ishlangan. Unda XX asrda o'zbek nasrida aks etgan murakkab mafkuraviy-maishiy muammolar tahlil qilinadi, shuhratning "Oltin zanglamas" va O'.Hoshimovning "Tushda kechgan umrlar" asarlari misolida qatag'on mavzusining badiiy talqini o'rganiladi. Dissertatsiyada mavzuning asoslanishi, dolzarbligi, tadqiqot obyekti va predmeti, maqsad va vazifalari, metodologik asoslari, ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati kabi masalalar yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Hayot haqiqatini ifodalashda adabiy talqin o'rni: Bu bobda davr ruhi va inson taqdirining munosabatli talqini, badiiy tafakkur qamrovida mutanosiblik va o'ziga xoslik masalalari ko'rib chiqiladi. Shuningdek, inson ruhiy borlig'i, orzu-armonlari, maqsad-intilishlarini tasvirlashning badiiy adabiyotdagi ahamiyati tahlil etiladi. Qatag'onning ijtimoiy muammo darajasiga ko'tarilishi va uning rasmiy lug'atlardagi ta'riflari keltiriladi.
- Badiiy tabdilda tipologik mushtaraklik hamda ijodiy individuallik: Bu bob muhit va shaxs qiyofasini ochishda tafsilot hamda tasavvur uyg'unligi, tasvir haqqoniyligi va badiiy g'oya mohiyatiga bag'ishlangan. Unda shaxs taqdiri, ongining uyg'onishi, xarakterining tashkil topishi roman markazida turishi ta'kidlanadi. Roman qahramonlarining jamiyat bilan uzviy bog'liqligi, individual taqdir orqali ijtimoiy hayotning jihatlari badiiy tadqiq qilinishi masalalari o'rganiladi.
- Hayotiy haqiqat va badiiy mahorat masalasi: Bu bob qahramon yaratish tamoyillari, realistik talqin va badiiy mahorat masalalarini o'z ichiga oladi. Unda inson sho'ro mafkurasi talqinidagiga ko'ra "bir vintcha" emasligi, aksincha, jamiyatning ongli a'zosi ekanligi ta'kidlanadi. Qahramonning shaxsiyatini insonparvarlik, millatsevarlik, vatanparvarlik xususiyatlari bilan ziynatlash va kamillik sari intilish masalalari ko'rib chiqiladi.