“Geometrik yasashlar asosida girix naqshlarini chizish”

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan Buxoro muhandislik texnologiya instituti talabalari uchun mo'ljallangan "Chizma geometriya va muhandislik grafikasi" kafedrasi referati hisoblanadi. Unda geometrik yasashlar asosida girix naqshlarini chizish usullari o'rganiladi.

Asosiy mavzular

Kirish: O'zbekistonning ta'lim sohasidagi islohotlari va milliy dasturlar haqida ma'lumot beriladi, shuningdek, kelajak avlodni "Muxandislik grafikasi" faniga o'rgatishda xalq an'analaridan foydalanishning ahamiyati ta'kidlanadi.
Tarixiy chizmalar va girixlar to'g'risida ma'lumotlar: O'zbekistonning qadimiy fan tarixiga ega ekanligi, Al-Xorazmiy, Farobiy, Ibn Sino, Beruniy, Ulug'bek kabi olimlarning ilmiy taraqqiyotga qo'shgan hissasi, shuningdek, o'rta asrlarda xandasa ilmining rivojlanishi va amaliy san'atda girixlarning qo'llanilishi haqida ma'lumotlar beriladi.
Girixlarni qo'llash namunalari: Buxoro shahridagi Nodir devonbegi xonaqosi, Labi Hovuz, Masjidi Kalon peshtoki, Masjidi Kalon yon darvozasi, Ark qarorgohidagi marosimxona shiftlari, Mahoki Attoron masjidi peshtok parchasi kabi tarixiy obidalarda girix naqshlarining qo'llanilishi misollari keltirilgan.
Geometrik yasashlar va muntazam ko'pburchaklar yasash usullari: Chizmalarni bajarishda geometrik qonun va qoidalarga rioya qilish, parallel va perpendikulyar chiziqlar o'tkazish, burchaklarni teng ikkiga bo'lish, muntazam uchburchak, kvadrat, beshburchak va oltiburchaklarni yasash usullari o'rganiladi.
<<Daftari – girix» tarixiy qo'lyozmasidagi Quyosh shaklidagi girixning yordamchi turini yasash: Qo'lyozmadagi ikkinchi tasvir bo'lgan "Quyosh" shaklidagi girix naqshini yasash usuli, kontsentrik yoylar, radius chiziqlarni o'tkazish, aylana yoylarini teng bo'laklarga bo'lish va vatar yordamida tutashtirish kabi geometrik yasashlar bilan tushuntiriladi.
"Besh uchli yulduz” girixining yordamchi yasashlar taxlili: "Daftari-girix" qo'lyozmasidagi "besh uchli yulduz"lardan iborat bo'lgan 24 chi girixni taxlil etish, tayanch nuqtalari va chiziqlarni aniqlash usullari o'rganiladi.
Girixlarni yasash namunalari: Girixlarni yasash namunalari keltirilgan. A3 formatida ramka va asosiy yozuv chiziladi. Talaba o'zining varianti bo'yicha yordamchi to'r shaklini va unga asoslanib chizilgan girix tasvirini chizma qurollari bilan bajarishi lozim.