Қатъий тежамкорлик тизимини жорий этиш шароитида ишлаб чиқариш захиралари ва уларнинг таҳлили

Ushbu kitob O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan nashr etilgan bo‘lib, unda qat’iy tejamkorlik tizimini joriy etish sharoitida ishlab chiqarish zaxiralarini tahlil qilish masalalari ko‘rib chiqilgan. Kitobda zaxiralarni tahlil qilishning metodologik asoslari, iqtisodiy o‘sishni ta’minlashdagi ahamiyati, shuningdek, moliyaviy barqarorlikni o‘rganish usullari yoritilgan.

Asosiy mavzular

• Qat'iy tejamkorlik tizimida ishlab chiqarish zaxiralari tahlilining vazifalari: Iqtisodiy rivojlanishda ishlab chiqarish predmetlarining ahamiyati, ularning mahsulot narxi va sifatiga ta’siri, xarajatlar va daromadlar o‘rtasidagi bog‘liqlik, hamda biznes faoliyatidagi o‘rni tahlil qilinadi. Ishlab chiqarish zaxiralarining turlari, ularni o'rganishning ilmiy asoslari va respublikada amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar ko'rib chiqiladi. Inqirozga qarshi choralar dasturining mohiyati, iqtisodiyotni isloh etish va modernizatsiya qilish, shuningdek, moliyaviy barqarorlikni oshirish yo‘llari bayon etiladi.
• Ishlab chiqarish zaxiralari tahlilining uslubiy asoslari: Ishlab chiqarish zaxiralari hisobi va tahlilining me’yoriy-huquqiy asoslari, jumladan, O‘zbekiston Respublikasining "Tovar-moddiy zaxiralar" nomli BHMSi tahlil etiladi. Unda tovar-moddiy zaxiralarni hisobga olish qoidalari, baholash usullari, tannarxga kiritiladigan xarajatlar, shuningdek, moliyaviy hisobotda aks ettirish tartibi ko‘rsatilgan. Bundan tashqari, zaxiralarni baholash usullari (FIFO, AVECO), ularning balansda aks etishi va xarajatlarning tarkibi kabi masalalar yoritiladi.
• Ishlab chiqarish zaxiralarini tahlil qilish: Ishlab chiqarish zaxiralarini tahlil qilish uchun ishlatiladigan ko‘rsatkichlar tizimi, jumladan, zaxiralar dinamikasi, materiallar harajatining foydaga ta’siri, material qaytimi, material sig‘imi va boshqa ko‘rsatkichlar ko‘rib chiqiladi. Materiallar harajatini bir so‘miga to‘g‘ri keladigan foyda, unga ta’sir etuvchi omillar, material sig‘imining omilli tahlili, shuningdek, zaxiralarni manbalar bilan ta’minlanganligi kabi masalalar o‘rganiladi.
• Ishlab chiqarish zaxiralari tahlilida mahsulot hajmi va foydani oshirish imkoniyatlarini o‘rganish: Ishlab chiqarish zaxiralarini tahlil qilishda asosiy masala – korxonalarning moliyaviy holati bilan zaxiralarning aylanishi o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganishdir. Zaxiralarning aylanishini tezlashtirish, ularni tejash, qo‘shimcha mahsulot ishlab chiqarish va foydani oshirish imkoniyatlari, shuningdek, korxonalarning moliyaviy holatiga ta’siri tahlil qilinadi.