Түслик Арал бойларында эпизоотиялардың эпидемияға айланыў себеплери ҳәм эпид потенциялы ҳаққында
Мақолада Орол денгизининг жанубий ҳудудларида эпизоотияларнинг эпидемияга айланиши сабаблари ва эпидемик потенциали ҳақида сўз боради. Ўрта Осиёда ўткир юқумли касалликларнинг келиб чиқиш сабаблари ўрганилиб, бу борада Абу Али Ибн Синонинг "Тиб қонунлари" асарига мурожаат қилинган. XX асрга келиб, ўлат касаллигининг эпидемиялари, унинг келиб чиқиш сабаблари илмий жиҳатдан ўрганилган. Д.К. Заболотнийнинг фикрига кўра, ўлат касаллиги табиатдаги кемирувчилар касаллиги бўлиб, унинг бактериялари аввал кемирувчилар орасида эпизоотияни келтириб чиқаради, сўнгра кемирувчилардан одамларга ўтиб эпидемияни келтириб чиқаради. Мақолада Орол денгизининг жанубий ҳудудларида 25 га яқин кемирувчи ҳайвонлар ўлат касаллиги билан касалланиши ва эпизоотияларни келтириб чиқариши ҳақида сўз юритилади. Шунингдек, туяларнинг ўлат эпизоотияси ва уларнинг одамларга юқиш хавфи ҳақида маълумот берилган. Кемирувчиларнинг эктопаразитлари бўлган бургалар ва каналар ўлат касаллигининг бирдан-бир ўтказувчиси эканлиги таъкидланган. Орол денгизининг жанубий ҳудудларида ўлат касаллиги эпизоотияси 5-10 йилдан сўнг Қизилқум чўлларида такрорланиб туриши қайд этилган.
Asosiy mavzular
- Юқумли касалликларнинг келиб чиқиш сабабларини ўрганиш тарихи: Ўрта Осиёда юқумли касалликларни ўрганиш қадимдан бошланганлиги ва Абу Али Ибн Синонинг бу борадаги илмий мероси.
- Ўлат касаллигининг эпидемиологияси: Ўлат касаллигининг келиб чиқиш сабаблари, патологик белгилари ва эпидемияларни келтириб чиқарувчи омиллар.
- Кемирувчилар ва ўлат: Кемирувчиларнинг ўлат касаллигини тарқатишдаги роли ва улар орасидаги эпизоотиялар.
- Туялар ва ўлат: Туяларнинг ўлат касаллигига чалиниши, улар орқали одамларга юқиш хавфи ва эпизоотияларни келтириб чиқариш сабаблари.
- Паразитларнинг роли: Кемирувчиларнинг эктопаразитлари бўлган бургалар ва каналарнинг ўлат касаллигини тарқатишдаги аҳамияти.
- Орол денгизи ҳудудидаги ўлат эпизоотияси: Орол денгизининг жанубий ҳудудларида ўлат касаллиги эпизоотиясининг такрорланиши ва эпидемияларнинг қайд этилган йиллари.