La structure grammaticale du français aux ix-xiii ss
Ushbu ish fransuz tilining tarixi bag'ishlangan. Ushbu ishda biz eski fransuz tilining grammatik tizimining muammolarini tahlil qildik. Bu mavzu dolzarbdir, chunki bu muammo kurs ishi sifatida to'liq o'rganilmagan. Har qanday til doimo o'zgarishda bo'ladi. U avloddan-avlodga ko'proq yoki kamroq sezilarli darajada o'zgaradi. Grammatik tuzilishga bag'ishlangan ko'plab asarlar mavjudligiga qaramay, bu muammoni to'liq o'rganadigan asarlar yo'q. Bizning ilmiy ishimizda biz eski davrdagi fransuz tilining o'ziga xos xususiyatlarini, uning tarixiy sharoitlarini va grammatikasini tahlil qilamiz. Ushbu mavzuni yaxshi o'rganish uchun biz fransuz yozuvchilarining "Avliyo Aleksisning hayoti" (1014), "Mets Psalteri" (1365), "Rolland qo'shig'i" (XI asr), "Roman de Renart" (XIII asr oxiri), "Qirol Artur o'limi" (1120 – 1240) kabi asarlaridan misollar keltirdik. Ushbu ishning maqsadi va vazifalari fransuz tilining tarixiy shartlari va grammatik tizimi kabi eski fransuz tilining xronologik faktlarini o'rganishdir.
Asosiy mavzular
- Fransuz tilining kelib chiqishi: Fransuz tilining kelib chiqishi taxminan IX asrga to'g'ri keladi, italyan, ispan yoki oksitan tillari uchun esa X yoki XI asrlarni kutish kerak. Biroq, bu yangi paydo bo'lgan fransuz tili IX asrda hali ham juda kichik hududni egallagan va aholining yuqori qatlamlari tomonidan faqat Orlean, Parij va Senlis hududlarida gapirilgan.
- Vikinglarning assimilyatsiyasi: Normandiyalik Vikinglar, Franklar bilan bo'lgani kabi, asta-sekin Skandinaviya tilini, Daniya bilan bog'liq bo'lgan eski Norvegiya tilini yo'qotdilar. O'z hududlarida talon-toroj qilish zaruratidan xalos bo'lgan Vikinglar o'troq hayot kechira boshladilar va mahalliy ayollar bilan oila qurdilar. Ularning bolalariga roman tilida so'zlashuvchi normand tilini o'rgatdilar. Taxminlarga ko'ra, Vikinglar tili X asr o'rtalarida Bayeuxda hali tirik edi, lekin bu sanadan uzoq o'tmadi. Boshqacha qilib aytganda, bosqinchilar vikinglarning assimilyatsiyasi tez va muammosiz amalga oshirildi.
- Grammatikaning tarixi: Grammatika tili o'lik yoki eskirgan matnlarni talqin qilish zaruratidan kelib chiqqan; u o'z-o'zidan hindular orasida, Vedalarni talqin qilishni xohlagan, va yunonlar orasida, Homer tilini tushuntirish kerak edi, deb rivojlangan.
- Qadimgi davrning grammatik tuzilishi: Morfo-sintaktik darajada eski fransuz tili hali ham ikkita kelishikka (kelishik) ega edi va so'z tartibi gapda etarlicha erkin edi, odatda oddiy va qisqa. XIII asrgacha eski fransuz tilining ikkita kelishigi roman davri uchun bir xil edi: ega kelishigi (CS) va lotin akkusatividan kelib chiqqan rejim kelishigi (CR).