Dutor cholg’usida o’qitish uslibiyoti
Ushbu bitiruv malakaviy ishi dutor cholg'usida o'qitish uslubiyotiga bag'ishlangan bo'lib, unda dutorning tarixi, tuzilishi, sozlanishi, ijro uslublari, mashhur dutor ijrochilari va ularning uslublari, dutorda tovush chiqarish, notalarni yozish va ularning xususiyatlari, dutorda tovushlarning joylashuvi, cholg'uda o'tirish qoidalari, an'anaviy ijrochilik uslublari kabi mavzular yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Dutorning kelib chiqishi tarixi: Dutorning qadimiy tarixi, uning Temuriylar davridagi adabiy manbalarda tilga olinishi, Al-Xusayniyning 'Qonun' kitobida eslatilishi, cholg'uning shakli va tuzilishi haqidagi ma'lumotlar, dutorning yaratilishi haqidagi rivoyatlar, dutorning turlari va ularning xususiyatlari (kosa shakli, torlar, pardalar).
- Hozirgi kunda dutor cholg'usining o'quv jarayonidagi o'rni: Dutorning O'zbekistonda va qo'shni Sharq mamlakatlarida keng tarqalganligi, dutor atamasining ma'nosi, dutorning qismlari va ularning nomlari, dutorni yasashda ishlatiladigan materiallar, maktab yoshidagi bolalarning dutorga bo'lgan qiziqishi, dutor sinflarining tashkil qilinishi, dutor pirima va dutor tenorni o'rganish, dutorning 'dilkash cholg'u' sifatidagi o'rni, dutorning professional ijrochilik amaliyotidagi ahamiyati.
- Dutor haqida umumiy ma'lumot: Dutorning tuzilishi (kosa, dasta, bosh qism), dutorni saqlash qoidalari (namlikdan, qurib qolishdan asrash), tovushlarning yozilishi va xususiyatlari (notalar, ularning nomlari, musiqaviy tovushlar, balandlik, cho'zim), dutorda tovushlarning joylashuvi (pardalar, raqamlar), tovush cho'zimi (sanoq, nimchorak, yarim nota, butun nota), taktlarning turlari va ularning o'lchovlari, dutorning sozlanishi, fortepiano, chang yoki boyaning lya tovushiga sozlash, ikki torning sozlanishi.
- Cholg'uda ijro etishning uslubi va vazifalari: Ijro etishni o'rgatish jarayoni (bilimlarni egallash, ko'nikmalarni hosil qilish, ijodiy fikrlash), ta'lim mazmuni, ta'lim berish uslublari, o'rganish, o'quv vositalari, dutorda ijro etishni o'rgatishning vazifalari (maqsadni aniqlash, mazmunni takomillashtirish, shaxsni rivojlantirish), dutorda o'tirish qoidalari (gavda holati, oyoqlar, qo'llar), zarblar (pastga, yuqoriga urish), barmoqlarning joylashuvi, tovush chiqarish usullari.
- An'anaviy dutor ijrochilik uslublari: An'anaviy o'rgatish uslublari ('ustoz-shogird' tizimi), o'rgatish jarayonida intizomning ahamiyati, duror ijrochilik maktablarida mahoratni egallash, gavda holatiga e'tibor berish, chalish mashqlari, chap qo'lning harakatlanishi, dutorni sozlash, tovushlar hosil qilishga e'tibor, oddiy zarblar, bilak zarb, terma zarb, dutorda cholg'u sozini o'zlashtirish, musiqa asboblariga ishtiyoq bilan qarash.