Физиология возбудимых тканей. Биоэлектрические явления в возбудимых тканях

Ushbu kitobda normal fiziologiya predmeti, uning pediatrlarni tayyorlashdagi ahamiyati, qo'zg'aluvchan to'qimalarning asosiy tushunchalari, ularning xossalari va funksiyalari, shuningdek, qo'zg'aluvchan to'qimalardagi bioelektrik hodisalar, membrana potensiali, harakat potensiali, refrakterlik davri va ularning sabablari batafsil yoritilgan. Kitobda shuningdek, fiziologiya tarixi, uning rivojlanishi, turli shaxslarning hissasi hamda fiziologik tadqiqot usullari, jumladan, elektrofiziologiya, qo'zg'atuvchan to'qimalarni o'rganish usullari va mexanizmlari, shuningdek, jismoniy mashqlar va to'qimalarning o'zgarishi kabi jihatlar ham ko'rib chiqilgan.

Asosiy mavzular

Normal fiziologiya predmeti va ahamiyati: Normal fiziologiya hayotiy jarayonlarning dinamikasi haqidagi fandir. U biologiya fanlarining muhim bo'limi hisoblanadi va tirik organizmlarning, ularning organlari, to'qimalari, hujayralari va struktur elementlarining hayotiy faoliyatini o'rganadi. Fiziologiya, shuningdek, funksiyalarning turlarga xos va individual rivojlanishini, ularning o'zgarishini va tashqi muhitning doimiy o'zgaruvchan sharoitlariga moslashishini o'rganadi. Fiziologiyaning ahamiyati, ayniqsa, pediatrlarni tayyorlashda katta, chunki u bolalar organizmining rivojlanish qonuniyatlarini va ularning hayotiy jarayonlarini tushunishga yordam beradi.
Qo'zg'aluvchan to'qimalar va bioelektrik hodisalar: Qo'zg'aluvchan to'qimalarga nerv, mushak va bez to'qimalari kiradi. Bu to'qimalar tashqi yoki ichki omillar ta'sirida tinch holatdan faollik holatiga o'tish qobiliyatiga ega. Membrana uch qatlamli tuzilishga ega: lipidlar, oqsillar va mukopolisakkaridlar. Membrana yarim o'tkazuvchan bo'lib, unda teshiklar (kanallar) mavjud. Qo'zg'aluvchan to'qimalarda bioelektrik hodisalar, jumladan, membran potensiali va harakat potensiali yuzaga keladi. Membrana potensiali hujayra ichidagi va tashqarisidagi ion konsentratsiyasining farqlanishi natijasida hosil bo'ladi. Harakat potensiali esa qo'zg'alish paytida membran potensialining o'zgarishidir.
Fiziologiya tarixi va tadqiqot usullari: Fiziologiya o'zining eksperimental metodini qo'llaydigan fan sifatida ingliz vrachi, anatom va fiziolog Uilyam Garveyning (1578-1657) ishi bilan boshlangan. Keyinchalik Vesaliy, Servet, Kolombo, Fallopiy kabi anatomlar va Levenguk, Malpighi kabi olimlar tomonidan qilingan tadqiqotlar fiziologiyaning rivojlanishiga katta hissa qo'shgan. Descartesning refleks kashfiyoti ham fiziologiya uchun muhim ahamiyatga ega bo'lgan. Fiziologik tadqiqot usullari orasida perfuziya, ekstratsiya, transplantatsiya, denervatsiya, gastroentrostomiya, kateterizatsiya, qo'zg'atuvchi usullar va boshqalar mavjud. Elektrofiziologiya esa elektr hodisalarini o'rganish bilan shug'ullanadi.
Qo'zg'alish jarayonlari: Qo'zg'alish jarayoni uch bosqichdan iborat: depolarizatsiya, harakat potensiali (pik) va repolyarizatsiya. Depolarizatsiya paytida membranada Na+ kanallari ochiladi va K+ kanallari yopiladi. Pik paytida esa deyarli barcha Na+ kanallari ochiladi va K+ kanallari yopiq qoladi. Repolyarizatsiya paytida K+ kanallari ochiladi va Na+ kanallari yopiladi, K+-Na+ nasosining ishlashi kuchayadi. Harakat potensiali "hammasi yoki hech narsa" qonuniga bo'ysunadi, ya'ni qo'zg'atuvchi kuch chegaraga yetganida maksimal javob hosil bo'ladi. Lokal javob esa chegaradan past bo'lgan qo'zg'atuvchi kuchga javobdir.
Refrakterlik va uyg'unlik: Refrakterlik deganda qo'zg'aluvchanlikning pasayishi tushuniladi. Absolyut refrakterlikda qo'zg'aluvchanlik umuman bo'lmaydi, nisbiy refrakterlikda esa ma'lum darajagacha qo'zg'aluvchanlik saqlanib qoladi. Qo'zg'aluvchanlik fazalari bilan harakat potensiali fazalari o'zaro bog'liqdir. Masalan, depolarizatsiya va repolyarizatsiya fazalari nisbiy refrakterlikka, harakat potensiali piki esa absolyut refrakterlikka to'g'ri keladi.