Sinoptik va kosmik meteorologiya
Ushbu o'quv qo'llanmasi «Sinoptik va kosmik meteorologiya» fani bo'yicha kasb-hunar kollejlari o'quvchilari uchun davlat tilida tayyorlangan. Unda sinoptik va kosmik meteorologiyaning asosiy bo'limlari, nazariy savollari va amaliy usullari bayon qilingan. Kitobda Yer meteorologik sun'iy yo'ldoshlari tizimi haqida ham ma'lumotlar keltirilgan. Qo'llanma sinoptik va kosmik meteorologiya fanini o'rganishda o'zbek tilida yozilgan manba sifatida xizmat qiladi.
Asosiy mavzular
- I BOB. SINOPTIK METEOROLOGIYANING PREDMETI. METEOROLOGIK MA’LUMOTLAR: Ushbu bobda sinoptik meteorologiyaning predmeti, usullari, asosiy tushunchalari, obyektlari, meteorologik ma’lumotlarning turlari, manbalari va talablari, stansiyalar tarmog‘i, kosmik meteorologik tizim, O‘zbekiston Respublikasida kosmik meteorologiya xizmati, butunjahon ob-havo xizmati, meteorologik ma’lumotlarni kodlash, sinoptik meteorologiyaning rivojlanish tarixi kabi masalalar yoritilgan.
- II BOB. ATMOSFERA OB-HAVO XARITALARI, AEROLOGIK DIAGRAMMALAR VA VERTIKAL QIRQIMLARNING BIRLAMCHI TAHLILI: Bu bobda atmosfera ob-havo xaritalarini tuzish va ularga ishlov berish, balanddagi ob-havo xaritalarini tuzish va tahlil qilish, geopotensialning barometrik formulasi, aerologik diagrammalarni tuzish va ularga ishlov berish, atmosferaning vertikal qirqimini tuzish va tahlil qilish kabi masalalar bayon etilgan.
- III BOB. SINOPTIK MIQYOSDAGI METEOROLOGIK MAYDONLARNING ASOSIY XARAKTERISTIKALARI: Ushbu bobda sinoptik miqyosdagi meteorologik maydonlarning asosiy xarakteristikalari, jumladan, harorat maydoni, atmosfera bosimi maydoni, shamol maydoni, yog‘in va bulutlar maydoni kabi masalalar yoritilgan.
- IV BOB. ASOSIY SINOPTIK OBYEKTLAR. HAVO MASSALARI: Bu bobda asosiy sinoptik obyektlar, jumladan, havo massalari, atmosfera frontlari, yuqori frontal zonalari va tez havo oqimlari, barik tizimlar (siklonlar va antisiklonlar) ko‘rib chiqilgan. Havo massalarining shakllanishi, termodinamik va geografik tasnifi, xarakteristikalari, transformatsiyasi va ularga orografiyaning ta’siri ham yoritilgan.
- V BOB. ATMOSFERA FRONTLARI: Ushbu bobda atmosfera frontlarining tasnifi, harakatlanuvchi frontlar zonasidagi bosim, shamol, barik tendensiya va harorat maydonlarining xususiyatlari, iliq, sovuq va okklyuziya frontlarning xarakteristikalari hamda ularning rivojlanishi yoritilgan.
- VI BOB. YUQORI FRONTAL ZONALAR VA NAYSIMON TEZ HAVO OQIMLARI: Bobda yuqori frontal zonalar, ularning paydo bo‘lish sabablari va tasnifi, yuqori frontal zonalardagi harorat va shamol maydonlari, tez havo oqimlari va ularning tasnifi hamda xarakteristikasi batafsil yoritilgan.
- VII BOB. SIKLONLAR VA ANTISIKLONLAR: Ushbu bobda siklonlar va antisiklonlarning turlari, paydo bo‘lish shartlari va rivojlanish bosqichlari, ularning xarakteristikalarining termobarik maydon tuzilishi, siklonlar oilasi hamda tropik siklonlar va to‘suvchi antisiklonlarning xarakteristikasi va ularga orografiyaning ta’siri bayon etilgan.