Kompyuter tarmoqlarida axborotlarni himoyalash
Ushbu kitobda kompyuter tarmoqlarida axborotlarni himoyalash, viruslar va ularning turlari, kiberjinoyatlar, hamda axborot xavfsizligini ta'minlashning biometrik usullari kabi mavzular chuqur yoritilgan. Kitobda axborot texnologiyalarining rivojlanishi bilan bog'liq xavflar, jumladan zararli dasturlar, spam, fishing va boshqa jinoyatlar, shuningdek ulardan himoyalanish yo'llari haqida batafsil ma'lumot berilgan. Biometrik identifikatsiya usullari, jumladan barmoq izlari va qo'l kafti tuzilishiga asoslangan usullar ham ko'rib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Kompyuter tarmoqlarida axborotlarni himoyalashning ahamiyati: Jahon axborot makonining yaratilishi, shaxsiy kompyuterlarning ommaviy ishlatilishi va kompyuter tizimlarining rivojlanishi axborotlarni himoyalashning murakkab muammolarini keltirib chiqaradi. Axborotlarning qimmatligiga qarab, himoya xarajatlarining optimal darajasini ishlab chiqish zarurati tug'iladi. Axborotlar xavfsizligini ta'minlash uchun tajovuzlarni o'rganish va ularning xavflilik darajasini aniqlash lozim.
- Zararli dasturlar (viruslar va troyanlar) va ularning yaratuvchilari: Kompyuterlar, tarmoqlar va mobil telefonlar foydali axborotlar bilan birga zararli dasturlarni tarqatuvchi maskanga aylangan. Ko'pgina viruslar dasturlashni o'rganayotgan talabalar yoki o'z kuchlarini sinab ko'rmoqchi bo'lganlar tomonidan yaratiladi. Yangi texnologiyalardan foydalanish imkoniyati paydo bo'lishi bilan, ular jinoyatchilar tomonidan ham ishlatiladi. Virus yaratishga ko'plab internet-resurslar ham o'rgatadi va bu viruslarning yanada rivojlanishiga olib keladi.
- Kiberjinoyatlarning turlari va usullari: Jinoyatchilar turli usullar bilan kompyuterlarga zarar yetkazadilar. Bularga mayda o'g'rilik (pullik internet-servislardan foydalanish, parollarni o'g'irlash), spam-biznes, taqsimlangan tarmoq hujumlari (DDoS), «zombi-mashinalar» tarmog'ini yaratish, bank axborotlarini o'g'irlash, kiber-tovlamachilik (fayllarni shifrlash), va hokazo kiradi. Shuningdek, ayrim viruslar insonlarga psixologik ta'sir ko'rsatishi mumkin.
- Axborot xavfsizligini ta'minlashning texnik va tashkiliy choralari: Axborot xavfsizligini ta'minlash uchun texnik va tashkiliy chora-tadbirlar amalga oshirilishi zarur. Bularga shaxsiy kompyuter va tarmoqlarga kirishni cheklash, ma'lumotlarni tekshirish, kriptografiyadan foydalanish, antivirus dasturlardan foydalanish va ularni yangilab turish kiradi. Shuningdek, foydalanuvchilar uchun internetda axborot almashishning qoidalariga rioya qilish muhim.
- Axborot xavfsizligini ta'minlashning biometrik usullari: Parolli tizimning kamchiliklari tufayli biometrik usullar, ya'ni insonning biologik belgilariga asoslangan identifikatsiya keng qo'llanilmoqda. Bularga barmoq izlari, qo'l kafti tuzilishi, ko'zning kamalak qobig'i chiziqlari, ovoz va boshqalar kiradi. Barmoq izlari va qo'l kafti tuzilishi bo'yicha identifikatsiyalash texnologiyalari batafsil ko'rib chiqilgan.