Avtomatika asoslari

Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi tomonidan nashr etilgan bo'lib, Buxoro Oziq-Oziq-ovqat va Yengil Sanoat Texnologiyasi Institutining "Texnologik mashinalar, jihozlar va ishlab chiqarishni avtomatlashtirish" kafedrasi tomonidan tayyorlangan. Kitob kasb-hunar kollejlari uchun mo'ljallangan bo'lib, "Avtomatika asoslari" fanidan iborat. Kitobda O'zbekistonning avtomatlashtirish va texnologik jarayonlarni boshqarish sohasidagi zamonaviy yutuqlari hamda ushbu sohada foydalaniladigan turli asboblar va qurilmalar haqida batafsil ma'lumot berilgan.

Asosiy mavzular

KIRISH: Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishning mohiyati, uni amalga oshirishning asosiy yo'nalishlari va O'zbekistonning «Milliy dastur»ga muvofiq ta'lim tizimini tubdan o'zgartirish talablaridan kelib chiqib, yangi o'quv qo'llanmalari yaratish zarurati tushuntiriladi. "Avtomatika asoslari" fani doirasida o'quvchi talabalar va muhandislar uchun kerakli nazariy va amaliy bilimlar berilishi ta'kidlanadi.
I - bob. Metrologiya va o’lchov texnikasining asosiy tushunchalari: Ushbu bobda texnologik jarayon va texnologik kattalik, o'lchash, o'lchash usullari va turlari, o'lchov qurilmalari, o'lchash xatoliklari hamda ularning sifat ko'rsatkichlari haqida asosiy tushunchalar berilgan. Har bir texnologik jarayonning asosiy elementlari (ishchi jarayonlar, boshqarish va nazorat operatsiyalari) hamda ularning turlari batafsil bayon etilgan.
II - bob. Datchiklar va ularning turlari: Ushbu bobda o'lchash o'zgartgichlari (datchiklar) ning umumiy tushunchalari, ularning klassifikatsiyasi hamda turli xil datchiklar (potensiometrik, induktiv, sig'imli, tenzometrik, induksion, sel'sin, taxogenerator, fotoelektrik)ning ishlash prinsipi va qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan.
III - bob. TEMPERATURANI O'LCHASHDA ISHLATILADIGAN IKKILAMCHI ASBOBLAR: Ushbu bobda temperatura, temperatura shkalalari, kengayish termometrlari (suyuqlikli va mexanik), dilatometrik termometrlarning ishlash usuli, termoelektrik termometrlarning ishlash prinsipi, qarshilik termometrlari, pirometrik millivoltmetrlar, potensiometrlarning ishlash usuli va muvozanat ko'priklar hamda ularning turlari haqida ma'lumot berilgan.
IV - bob. BOSIM VA SIYRAKLANISHNI O'LCHASH: Ushbu bobda bosim, bosim birliklari, bosimni o'lchash asboblarining klassifikatsiyasi va ularning turlari (suyuqlikli, deformatsion, yuk porshenli va elektrik manometrlar) haqida ma'lumot berilgan. Har bir turdagi manometrlarning ishlash prinsipi va qo'llanilishi batafsil tushuntirilgan.
V - bob. SUYUQLIK VA SOCHILUVCHAN MODDALARNING SATHINI O'LCHASH: Ushbu bobda suyuqliklar sathini o'lchash usullari, sath o'lchagichlarning klassifikatsiyasi, qalqovichli, gidrostatik, kontaktsiz (elektrik) sath o'lchagichlar hamda sochiluvchan moddalar sathini o'lchash usullari haqida ma'lumot berilgan.
VI - bob. MODDANING XOSSASI VA TARKIBINI O'LCHASH: Ushbu bobda moddaning fizik-kimyoviy holati va tarkibini o'lchashga mo'ljallangan analizatorlar, jumladan, gazlar tarkibini aniqlash analizatorlari (elektrokonduktometrik, optik-akustik, termokonduktometrik), namlikni o'lchash asboblari (psixrometrlar, gigrometrlar, avtomatik elektron psixrometrlar) hamda suyuqliklar konsentratsiyasini o'lchash usullari (konduktometrik, potensiometrik) haqida ma'lumot berilgan.
VII - bob. ERITMALAR KONSETRATSIYASINI O’LCHASH: Ushbu bobda eritmalarni analiz qilishning konduktometrik va potensiometrik usullari, ularning ishlash prinsiplari va qo'llanilishi haqida batafsil ma'lumot berilgan. Shuningdek, gaz analizatorlarining turlari va ularning ishlash usullari hamda gazlar tarkibini aniqlash usullari haqida so'z yuritilgan.
VIII - bob. RELELAR VA KUCHAYTIRGICHLAR: Ushbu bobda relelarning umumiy tushunchalari, ularning turlari va ishlash prinsipi, kuchaytirgichlarning turlari va ularning vazifasi hamda qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan.
IX – bob. PNEVMATIK O'CHLASH ASBOBLARI TO'G'RISIDA UMUMIY MA'LUMOT: Ushbu bobda pnevmatik asboblarning tuzilishi, ularning elementlari va shartli belgilari haqida ma'lumot berilgan. Shuningdek, pnevmatik usullar va ularning qo'llanilishi batafsil tushuntirilgan.
X-bob. MASOFADAN TURIB O’LCHASH SISTEMALARI: Ushbu bobda masofadan turib o'lchashga imkon beradigan distansion uzatish sistemalari, jumladan, elektrik, pnevmatik va gidravlik uzatish sistemalari, son-impul'sli va vaqt-impul'sli sistemalar haqida ma'lumot berilgan.
NAZORAT SAVOLLARI: Har bir bob oxirida keltirilgan nazorat savollari o'quvchilarning nazariy bilimlarini mustahkamlash va o'tilgan mavzularni yanada yaxshiroq o'zlashtirishga yordam beradi. Savollar o'tilgan materialning asosiy qismini qamrab oladi.