Daromad va almashtirish samarasi

Ushbu kurs ishi iqtisodiyot nazariyasining muhim bo'limlaridan biri bo'lgan iste'molchi xulq-atvori va talab nazariyasiga bag'ishlangan. Unda daromad va narx o'zgarishining iste'molchi tanloviga ta'siri, xususan, daromad-iste'mol, narx-iste'mol va Engel chiziqlari tahlil qilingan. Shuningdek, normal, past sifatli va Giffen tovarlar uchun daromad va almashtirish samaralari, hamda bu tushunchalarning korxona faoliyatida qo'llanilishi atroflicha yoritilgan. Kitob iste'molchi daromadining o'zgarishi bilan uning tovarlarga bo'lgan talabining qanday o'zgarishini va bu o'zgarishlarning iqtisodiyotdagi ahamiyatini tushuntirib beradi.

Asosiy mavzular

Daromad – iste’mol chizig‘i: Bu mavzuda daromadning o‘zgarishi byudjet chizig‘ining parallel siljishiga sabab bo‘lishi, ya’ni daromad oshganda byudjet chizig‘i o‘ngga-yuqoriga, kamayganda pastga-chapga siljishi tushuntiriladi. Daromad-iste'mol chizig‘i (yoki turmush darajasi) iste’molchining turli daromadlar sharoitida turli muvozanat nuqtalarini tutashtiruvchi egri chiziq ekanligi, va bu chiziq orqali iste'molchining tovarlar tanlovi qanday o'zgarishi ko'rsatilgan.
Narx – iste’mol chizig‘i: Mazmunda tovar narxi o'zgarganda iste'molchi tanlovining o'zgarishi tahlil qilinadi. Bunda iste'molchining daromadi o'zgarmas deb qaraladi va biror tovar narxining o'zgarishi iste'mol tarkibining o'zgarishiga olib kelishi tushuntiriladi. Narx-iste'mol chizig'i esa iste'molchining turli narxlar sharoitida optimal tanlov nuqtalarini tutashtiruvchi egri chiziq sifatida ta'riflanadi.
Engel chiziqlari: Ushbu bo'limda iste'molchi daromadi o'zgarganda oziq-ovqat mahsulotlari, sanoat mahsulotlari va oliy sifatli tovar va xizmatlarga bo'lgan talabning o'zgarishi tahlil qilinadi. Nemis olimi Ernst Engel tomonidan ishlab chiqilgan Engel chiziqlari, aynan mana shu o'zgarishlarni grafik orqali ko'rsatadi. Unda har bir turdagi tovarga bo'lgan talab daromad o'zgarishi bilan qanday o'zgarishi ko'rsatilgan.
Normal, past sifatli va Giffen tovarlar uchun daromad va almashtirish samarasi: Mazmunda daromad samarasi (iste'molchi daromadi o'zgarib, narxlar o'zgarmaganda iste'mol tarkibining o'zgarishi) va almashtirish samarasi (tovarning narxi o'zgarishi bilan iste'mol talabi tarkibining o'zgarishi) tushunchalari bilan tanishtiriladi. Keyinchalik, bu ikki samara normal, past sifatli va Giffen tovarlar uchun qanday farqlanishi hamda umumiy samarani aniqlash yo'llari ko'rsatib beriladi.
Korxonalar faoliyatida daromad va almashtirish samarasining qo'llanilishi: Bu bo'limda daromad va almashtirish samaralari tushunchalarining amaliy ahamiyati, ya'ni korxona faoliyatiga qanday ta'sir ko'rsatishi misollar orqali ko'rsatiladi. "Alisher Baraka" va "KFK Shoes" korxonalari misolida uskunalar yangilash va xomashyo yetkazib beruvchilarni o'zgartirish orqali korxona daromadi va mahsulot talabining qanday o'sganligi tahlil qilinadi.