Ishlab chiqarish xarajatlari
Ushbu kurs ishi O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi Andijon Mashinasozlik Institutining "Iqtisodiyot" kafedrasi tomonidan tayyorlangan bo'lib, "Mikroiqtisodiyot" fanidan "Ishlab chiqarish xarajatlari" mavzusiga bag'ishlangan. Unda ishlab chiqarish xarajatlarining umumiy tushunchalari, firmaning xarajatlari, doimiy va o'zgaruvchan xarajatlar, ularga ta'sir etuvchi omillar hamda iqtisodiy samaradorlik kabi muhim mavzular yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Kirish: Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan e'lon qilingan "Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yili" Dasturi mamlakatda biznes muhitini yaxshilashga va tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratilgan chora-tadbirlarni o'z ichiga oladi. Bu davlat dasturi kichik biznes sub'ektlari uchun yangi imkoniyatlar yaratadi va ularning faoliyatini yanada qulaylashtiradi.
- Xarajatlar to'g'risida umumiy tushunchalar: Har qanday korxona o'z faoliyatini yuritish uchun moddiy resurslar va xizmatlarga sarflanadigan xarajatlarni amalga oshiradi. Bu xarajatlar mahsulot tannarxini tashkil etadi va foyda olishning asosiy sharti hisoblanadi. Xarajatlar o'ziga xosligi resurslarning cheklanganligi va ularning muqobil (alternativ) ishlatish imkoniyati bilan bog'liq.
- Firmaning xarajatlari: Firma xarajati – bu tovar va xizmatlar yaratish va ularni sotish bilan bog'liq bo'lgan sarflardir. Firmaning xarajatlariga ishlab chiqarish xarajatlari va muomala xarajatlari kiradi. Ishlab chiqarish xarajatlari deganda tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish va iste'molchilarga yetkazib berishga qilinadigan barcha sarflar tushuniladi.
- Doimiy va o'zgaruvchan xarajat turlari: Doimiy xarajatlar ishlab chiqarish hajmining o'zgarishiga bog'liq bo'lmaydi. Bularga amortizatsiya, ijara haqi, ish haqi kabi xarajatlar kiradi. O'zgaruvchan xarajatlar esa ishlab chiqarish hajmining o'zgarishiga bog'liq holda o'zgaradi. Bularga xom-ashyo, materiallar, yonilg'i kabi xarajatlar kiradi.
- Xarajatlarning o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillar: Xarajatlarning o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillar ikki guruhga bo'linadi: firmaga bog'liq omillar (ishlab chiqarish ko'lami, resurslarni tejash) va firmaga bog'liq bo'lmagan omillar (resurslar narxi, soliqlar). Fan-texnika taraqqiyoti, mehnat unumdorligini oshirish va mehnatni ilmiy tashkil qilish xarajatlarni kamaytirishga yordam beradi.
- Xulosa: Tadbirkorlik faoliyati iqtisodiy rivojlanishning asosiy elementidir. O'zbekistonda ishlab chiqarish korxonalari faoliyati izchil amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida tobora rivojlanib bormoqda. Xarajatlarni doimiy ravishda pasaytirib borish korxona foydasini oshirishning asosiy vositasidir.
- Foydalanilgan adabiyotlar: Kurs ishini tayyorlashda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonlari, qonunlari, shuningdek, iqtisodiyot nazariyasiga oid turli adabiyotlar va internet manbalaridan foydalanilgan.