Маданиятшунослик

Ushbu kitob madaniyatshunoslik fanining predmeti, vazifalari, rivojlanish bosqichlari, jahon va O'rta Osiyo xalqlari madaniyatining o'ziga xos xususiyatlari hamda milliy madaniyatning ijtimoiy-siyosiy, ma'naviy-ma'rifiy, badiiy va ilmiy-ma'rifiy jihatlarini keng qamrab oladi. Kitobda qadimiy davrlardan tortib hozirgi kunga qadar mintaqamizda shakllangan madaniyatning asosiy yo'nalishlari, o'ziga xos jihatlari, rivojlanish bosqichlari, milliy va jahon madaniyatiga qo'shgan hissasi atroflicha yoritilgan. Xususan, material madaniyatshunoslikning nazariy asoslari, madaniyatning shakllari, turlari, milliy va umumbashariy qadriyatlar, jahon sivilizatsiyasi va Markaziy Osiyo madaniyatining o'zaro aloqadorligi kabi muhim masalalarni qamrab oladi. Shuningdek, unda hunarmandchilik, musiqa, teatr san'ati, me'morchilik, haykaltaroshlik, miniatyura kabi sohalardagi yutuqlar, ijtimoiy-siyosiy jarayonlarning madaniyatga ta'siri, buyuk ajdodlarimiz merosi va ularning jahon madaniyatiga qo'shgan hissasi ham atroflicha tahlil etilgan. Kitobning har bir bo'limi yakunida takrorlash uchun savollar berilgan.

Asosiy mavzular

1-mavzu: Madaniyatshunoslik fanining predmeti va vazifalari: Ushbu mavzu madaniyatshunoslik fanining predmeti, tadqiqot obyekti, asosiy tushunchalari, ma'naviy-ma'rifiy va moddiy madaniyat, sivilizatsiya, qadriyatlar, milliy va umumbashariy qadriyatlar, ijtimoiy-madaniy jarayonlar, ilm-fan, madaniyat va ma'rifatning taraqqiyoti kabi masalalarni o'rganadi. Mavzu madaniyatning mohiyati, uning rivojlanish qonuniyatlari va ijtimoiy vazifalari, madaniyat turlari va shakllari, madaniyatning universalligi va mintaqaviy xususiyatlari kabi jihatlarni ochib beradi.
2-mavzu: Ibtidoiy madaniyat: Ushbu mavzu ibtidoiy madaniyatning dastlabki ko'rinishlari, rivojlanish bosqichlari, animizm, totemizm, fetishizm va magia kabi diniy tasavvurlarning paydo bo'lishi, ularning o'ziga xos xususiyatlari (udumlar, mifologiya, ilm) hamda yozuv madaniyati kabi masalalarni o'rganadi. Mavzu ibtidoiy odamning hayot tarzi, uning dunyoqarashi, moddiy va ma'naviy madaniyatining shakllanishi kabi jihatlarni yoritadi.
3-mavzu: Jahon madaniyati bosqichlari: Ushbu mavzu jahon madaniyatining umumiy bosqichlari, sivilizatsiyalar va madaniyatlar rivojlanishining o'ziga xos jihatlari, qadimiy davr madaniyatlarining shakllanishi, rivojlanishi va jahon sivilizatsiyasidagi o'rni kabi masalalarni o'rganadi. Mavzu qadimiy Misr, Mesopotamiya, Hindiston, Xitoy, Yunoniston va Rim madaniyatlarining o'ziga xos xususiyatlarini ham yoritadi.
4-mavzu: Qadimiy davr madaniyati: Ushbu mavzu qadimiy davr madaniyatining shakllanishi, rivojlanishi va o'ziga xos xususiyatlarini o'rganadi. Mavzu Misr va Mesopotamiya sivilizatsiyalarining shakllanishi, Hindiston va Xitoy madaniyatining o'ziga xos jihatlari, Qadimiy Yunoniston va Rim madaniyati, ularning qadimiy davrlardagi o'rni hamda me'morchiligi kabi masalalarni o'z ichiga oladi.
5-mavzu: Markaziy Osiyo xalqlarining qadimiy madaniyati: Ushbu mavzu Markaziy Osiyo xalqlarining qadimiy madaniyatining o'ziga xos xususiyatlari, ijtimoiy-ma'naviy hayoti, ilk davlatchilik madaniyati, Kushonlar davri madaniyati, "Avesto"da madaniy hayotning aks etishi kabi masalalarni o'rganadi. Mavzu ushbu hududlarda shakllangan qadimiy madaniyatning rivojlanish bosqichlari va o'ziga xos jihatlarini tahlil etadi.
6-mavzu: Markaziy Osiyo xalqlarining V-XIII asrlardagi ijtimoiy, madaniy hayoti: Ushbu mavzu Markaziy Osiyo xalqlarining V-XIII asrlardagi ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotidagi o'zgarishlar, arablar va turklar istilosining madaniyatga ta'siri, din va ma'rifatning rivojlanishi kabi masalalarni o'rganadi. Mavzu o'rta Osiyo xonliklaridagi ijtimoiy-falsafiy tafakkur, ularning madaniyatga ta'siri, X asrdagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar va ularning madaniyatga ta'siri kabi jihatlarni yoritadi.
7-mavzu: Dunyoviy va diniy madaniyat: Ushbu mavzu dunyoviy va diniy madaniyatning o'ziga xos xususiyatlari, ularning rivojlanishi va o'zaro aloqadorligini o'rganadi. Mavzu o'rta asrlar ijtimoiy va madaniy hayotidagi o'zgarishlar, xristianlik va islom dinining madaniyatga ta'siri, Sharq va G'arb madaniyatlarining o'zaro ta'siri kabi masalalarni qamrab oladi.
8-mavzu: Amir Temur va temuriylar davri madaniyati. (XIV asrning ikkinchi yarmi – XV asr): Ushbu mavzu Amir Temur va temuriylar davri madaniyatining o'ziga xos xususiyatlari, ilm-fan, madaniyat, san'at, me'morchilik, hunarmandchilikning rivojlanishi, boy madaniy meros va uning jahon madaniyatiga qo'shgan hissasi kabi masalalarni o'rganadi. Mavzu sohibqiron Amir Temurning ma'rifatparvar faoliyati, temuriylar davridagi ilm-fan, madaniyat, san'at va me'morchilikning yuksalishi, Buxoro va Samarqand madaniyatining o'ziga xos jihatlari hamda Sharq uyg'onish davrining shakllanishi kabi masalalarni qamrab oladi.
9-mavzu: XVI–XIX asr birinchi yarmida mintaqa xalqlari madaniyati: Ushbu mavzu XVI-XIX asr birinchi yarmida Markaziy Osiyo xalqlarining ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayoti, ijtimoiy-falsafiy tafakkur, milliy madaniyat markazlarining roli, madaniyat va san'at sohasidagi xalqaro hamkorlikning kengayib borishi kabi masalalarni o'rganadi. Mavzu o'rta Osiyo xonliklaridagi madaniy hayot, ijtimoiy-siyosiy vaziyat va madaniyatning o'zaro aloqadorligi, milliy madaniyatning rivojlanishi va madaniy merosga bo'lgan munosabat kabi jihatlarni yoritadi.
10-mavzu: Mustaqillik va madaniy taraqqiyot: Ushbu mavzu O'zbekistonning mustaqillik davridagi madaniy merosga bo'lgan munosabati va uning rivojlanishi, milliy-madaniy markazlarning roli, madaniyat va san'at sohasidagi xalqaro hamkorlikning kengayib borishi hamda milliy madaniyatning jahon sivilizatsiyasi bilan aloqadorligi kabi masalalarni o'rganadi. Mavzu madaniyat va san'at sohasidagi davlat siyosati, milliy madaniyatning rivojlanishi va jahon hamjamiyatiga integratsiyasi kabi jihatlarni yoritadi.