Amaliy va umumiy astrofika
Ushbu kitob "Amaliy va Umumiy Astrofizika" mavzusini o'rganish uchun mo'ljallangan bo'lib, astronomiyaning asosiy tushunchalarini, kuzatuv usullarini, asboblarini hamda bu usullar yordamida olingan ma'lumotlarni qayta ishlash metodlarini o'z ichiga oladi. Kitobda fizika qonunlari asosida yulduzlarning tuzilishi, ularning harakatlari, Quyosh va boshqa osmon jismlarining fizik xususiyatlari hamda ularni kuzatishda qo'llaniladigan teleskoplar, spektrograflar, fotometrlar va boshqa zamonaviy astronomik apparatlar haqida batafsil ma'lumot berilgan. Shuningdek, kitobda astrofizik tadqiqotlar jarayonida uchraydigan optik xatolar va ularni bartaraf etish usullari ham tushuntirilgan. Kitob umumiy astrofizika faniga kirish sifatida talabalarga fundamental bilimlar berishga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Astrofizika: Astrofizika - bu kosmik obyektlarning fizik holatini va ularda sodir etiladigan jarayonlarni o'rganuvchi fan. U ikki qismga bo'linadi: amaliy va nazariy. Amaliy astrofizika kuzatuv usullari va olingan ma'lumotlarni qayta ishlash bilan shug'ullanadi. Nazariy astrofizika esa kuzatilgan hodisalarni sharhlaydi va jarayonlarning fizik mohiyatini ochib beradi.
- Teleskoplar: Teleskoplar - bu osmon obyektlaridan kelayotgan nurlanishni qabul qilish va ularni o'rganish uchun ishlatiladigan optik asboblar. Teleskoplar turli xil bo'lishi mumkin, jumladan refractor va reflektor teleskoplar. Refractor teleskoplar linzalar yordamida, reflektor teleskoplar esa ko'zgular yordamida ishlaydi. Teleskoplarning asosiy vazifasi - osmon obyektlaridan kelayotgan nurlanishni qabul qilish, uni kuchaytirish va tasvir hosil qilishdir.
- Spektral apparatlar: Spektral apparatlar - bu nurlanishni uning tarkibiy qismlarga (to'lqin uzunliklariga) ajratish va ularning xususiyatlarini o'rganish uchun ishlatiladigan qurilmalar. Bularga prizmali va difraksion panjarali spektrograflar kiradi. Spektral apparatlar yulduzlarning kimyoviy tarkibini, haroratini va boshqa fizik xususiyatlarini aniqlashga yordam beradi.
- Fotometriya va Astrofotometriya: Fotometriya - bu yorug'lik manbalarining yorqinligini, rangini va boshqa fotometrik xususiyatlarini o'lchash fani. Astrofotometriya esa bu usullardan foydalanib osmon jismlarini o'rganishdir. Fotometrik kuzatuvlar yulduzlarning yorqinligini, rangini va boshqa xususiyatlarini aniqlashga, ularning masofalarini va harakatlarini o'rganishga yordam beradi.
- Fotoeffekt va Fotoelementlar: Fotoeffekt - bu yorug'lik ta'sirida moddadan elektronlarning ajralib chiqishi hodisasi. Fotoelementlar esa bu hodisadan foydalanib ishlaydigan qurilmalar bo'lib, ular yorug'likni elektr energiyasiga aylantiradi. Fotoelementlar astrofotometriyada yulduzlarning yorqinligini o'lchashda keng qo'llaniladi.
- Issiqlik nurlanishi qabul qilgichlar: Issiqlik nurlanishini qabul qilgichlar - bu nurlanishni yutib, uni issiqlikka aylantirib, shu orqali nurlanishning energiyasini o'lchaydigan qurilmalar. Bularga bolometrlar va termoelementlar kiradi. Ular quyoshdan kelayotgan infraqizil nurlanishni o'lchashda muhim rol o'ynaydi.
- Radioastronomiya: Radioastronomiya - bu kosmik obyektlardan kelayotgan radio to'lqinlarini o'rganuvchi fan. Radioteleskoplar yordamida radio to'lqinlari qabul qilinadi va o'rganiladi. Radioastronomiya yordamida koinotning qorong'u jismlari, galaktikalar va boshqa kosmik obyektlarning fizik xususiyatlari haqida ma'lumot olish mumkin.