Tаbiiy tоlаlаrni dаstlаbki ishlаsh fanidan ma’ruza matni

Ushbu kitob paxta va kanop kabi tabiiy tolalarni dastlabki ishlash texnologiyasiga bag'ishlangan. Unda tolalarni yetishtirishdan to tayyor mahsulotgacha bo'lgan jarayonlar, ishlatiladigan uskunalar, texnologik talablar va sifatni baholash usullari batafsil yoritilgan. Kitob oliy o'quv yurtlari talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, soha mutaxassislari uchun ham foydali bo'lishi mumkin.

Asosiy mavzular

• G'o'za va kanop o'simliklari haqida umumiy ma'lumotlar: G'o'za va kanopning kelib chiqishi, turlari, ahamiyati va ularning mahsulotlari haqida ma'lumot beriladi.
• Paxta tozalash korxonalari to'g'risida umumiy ma'lumotlar: Paxta tayyorlash punktlari, korxonalari turlari, PTK larning ishlab chiqarish quvvati, paxtani qabul qilish, tayyorlash va saqlash, paxta tozalash korxonalari va ularning umumiy texnologik jarayon sxemasi ko'rib chiqiladi.
• Paxta tozalash korxonalarida ishlatiladigan transport vositalari: Chigitli paxtani qabul qilishda foydalaniladigan mashina-mexanizmlar, paxta tayyorlash maskanlari territoriyasida chigitli paxta uchun ishlatiladigan uskuna – mexanizmlar hamda paxta tozalash korxonasi ishlab chiqarish bo'limlari ichida ishlatiladigan yordamchi transport vositalari haqida ma'lumot beriladi.
• Chigitli paxtani quritish jarayoni: Paxta separatorlari, chigitli paxta tarkibidagi namlik, chigitli paxtani quritish usullari va texnologiyasi, chigitli paxtani quritish uskunalari, konstruksiyasi va ishlash tartibi yoritiladi.
• Chigitli paxtadan mayda iflosliklarni ajratish texnologiyasi: Chigitli paxtadagi iflos aralashmalarning turlari va ularning tarkibi, chigitli paxtani mayda iflosliklardan tozalash texnologiyasi, mayda iflosliklardan tozalash uskunalarining konstruksiyasi va ishlash tartibi batafsil tahlil qilinadi.
• Chigitli paxtadan yirik iflosliklarni ajratish jarayoni: Yirik iflosliklar va ularning turlari, chigitli paxtadan yirik iflosliklarni ajratish texnologiyasi hamda yirik iflosliklardan tozalash uskunalari konstruksiyasi va ishlash jarayoni bayon etiladi.
• O'rta tolali chigitli paxtani jinlash texnologiyasi. Arrali jinlar: Jinlash (tola ajratish) jarayoni to'g'risida umumiy maʼlumot, jin ta'minlagich mashinasining konstruksiyasi va ishlash jarayoni hamda arrali jinning texnologik jarayoni ko'rsatilgan.
• Arrali jinlar konstruksiyasi, asosiy ishchi organlari, ishlash jarayoni: Arrali jinlar konstruksiyasi, asosiy ishchi organlari, ishlash jarayoni hamda arra tishlaridan tola ajratish moslamasi, jinning ish unumdorligi haqida tushunchalar beriladi.
• Uzun tolali chigitli paxtani jinlash texnologiyasi: Uzun tolali chigitli paxtani jinlashda valikli jinlardan foydalanish sabablari, valikli jinlarning texnologik jarayoni, uzun tolali chigitli paxtaning tolasini chigitdan ajratish uchun ajratish, valikli jinning ishlash jarayoni va texnologik xususiyatlari tavsiflanadi.
• Valikli jinlar konstruksiyasi, asosiy ishchi organlari, ishlash jarayoni: Valikli jinlar konstruksiyasi va ishlash jarayoni, valikli jinlarninig ish unumdorligi, asosiy ish organlari batafsil o'rganiladi.
• Xorij texnika va texnologiyasi: Xorij texnika va texnologiyalari haqida ma'lumotlar, jin va linterlash bo'limlari ishlash tartibi, MYJ-118 arrali jinining ishlashi va texnik xarakteristikasi, UZMDY-500 press uskunasining konstruktsiyasi va ishlash tartibi aks etgan.
• Chigit tozalashning ahamiyati. Linterlash (momiq ajratish) texnologiyasi: Chigit tarkibidagi iflosliklar, ularni tozalashning ahamiyati, paxta chigitini linterlash texnologiyasi, linter mashinalarining turlari, konstruksion tuzilishi va ish unumdorligi, lint sifati va chigitni ko'p marta linterlash jarayonlari yoritiladi.
• Paxta tolasi va lintini (momiqini) tozalash texnologiyasi. Tola tozalash uskunalari: Tola va momiq kondensorlari, paxta tolasidagi va lintdagi iflosliklar, ularni tozalash ahamiyati, tola va lintni tozalash texnologiyasi hamda tola va lintni tozalash uskunalari konstruksiyasi, tuzilishi va ishlash jarayoni ko'rib chiqiladi.
• Tolali mahsulotlarni toylash jarayoni: Paxta tolasini, lintini va tolali chiqindilarni toylashdan asosiy maqsad, presslash to'g'risida umumiy tushunchalar, gidravlik pressning ishlash usuli yoritiladi.
• Gidropress qurilmasininig tuzilishi va ishlsshi: Gidropress qurilmasining tuzilishi, ishlash jarayoni va ish unumdorligi, gidropressning shibbalash qismi va gidronasos sistemalari, ularni ishlatish hamda presslash sexining texnologik jarayon sxemasi batafsil tahlil etiladi.
• Kanop o'simligining agrotexnikasi, tola sifatini baholash prinsiplari: Kanopni xalq xo'jaligida tutgan o'rni va undan olinadigan mahsulotlar, kanop o'simligining o'sish sharoiti va ekish muddatlari, baholash uslublari va kanoppoyani baholash, uzun, kalta tolani va po'stloqni baholash kabi masalalar o'rganiladi.
• Kanop poyasini tayyorlash va saqlash: Zavodning kanop yetkazib beruvchi xo'jaliklar bilan aloqasi va kanop zavodining xom ashyo saqlash bazasi, kanopni qabul qilib olishga tayyorlash, xom ashyo qabul qilishni uyushtirish va xom ashyoni g'aramga joylash, xom ashyoni sifatli saqlash va g'aramlashni mexanizasiyalashtirish yoritiladi.
• Kanopni ivitish, quritish, uzun va kalta tola olish jarayoni: Kanopni ivitish usullari va maqsadi, kanopni quritish texnologik jarayoni, uzun va kalta tola olish jarayonlari ko'rib chiqiladi.