Elektr mashinalari va elektromexanik tizimlar
Ushbu kitob Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta Maxsus Taʼlim Vazirligi Namangan Muhandislik-Texnologiya Institutining «Fizika» kafedrasi tomonidan tayyorlangan, «ELEKTR MASHINALARI VA ELEKTROMEXANIK TIZIMLAR» fanidan olingan maʼruzalar matnidir. Kitobda elektr mashinalarining tarixi, turlari, ishlash prinsiplari, shuningdek, sanoatda va kundalik hayotda ularning ahamiyati haqida maʼlumot berilgan. Xususan, asinxron va sinxron dvigatellar, ularning tuzilishi, ishlash prinsipi, ishga tushirish usullari, aylanish tezligini rostlash va boshqarish kabi jihatlar batafsil yoritilgan. Shuningdek, o'zgarmas tok mashinalari, ularning turlari, konstruktiv elementlari, ishlash prinsiplari va asosiy xarakteristikalari ham qamrab olingan.
Asosiy mavzular
- ELEKTR MASHINALARI ASOSLARI: Ushbu mavzuda elektr mashinalarining tarixi, turlari, ishlash prinsiplarining nazariy asoslari va sanoatdagi ahamiyati haqida ma'lumot berilgan. Xususan, XIX asrda elektr mashinalarining kashf etilishi, rivojlanishi va ularning sanoatga tatbiqi, shuningdek, asinxron va sinxron mashinalarning tuzilishi, ishlash prinsipi va turlari batafsil yoritilgan.
- ASINXRON MASHINALARI. ULARNIG ASOSIY KONSTRUKTIV ELEMENTLARI. ASINXRON MASHINASINING IShLASH PRINSIPLARI, ULARNING ASOSIY ISh REJIMLARI: Ushbu mavzu asinxron mashinalar, ularning asosiy konstruktiv elementlari, ishlash prinsiplari va asosiy ish rejimlari bilan tanishtiradi. Asinxron dvigatellarning yaratilish tarixi, tuzilishi, turlari, elektr sxemalari va ishlash prinsipi atroflicha yoritilgan.
- UCh FAZALI ASINXRON DVIGATELLARINI IShGA TUSHIRISh, TO'XTATISH, TORMOZLASh, REVERSLASH VA AYLANISH TEZLIGINI ROSTLASh: Ushbu mavzu uch fazali asinxron dvigatellarni ishga tushirish, to'xtatish, tormozlash, reverslash va aylanish tezligini rostlash usullarini o'rganadi. Dvigatellarni ishga tushirishning turli usullari, ularni boshqarish va ularning tezligini rostlash usullari batafsil tushuntirilgan.
- BIR FAZALI ASINXRON DVIGATELLAR VA ULARNING TURLARI. ULARNING ELEKTRIK SXEMALARI. UCh FAZALI ASINXRON DVIGATELLARNI BIR FAZALI TARMOQGA ULASh: Ushbu mavzu bir fazali asinxron dvigatellar, ularning turlari, elektr sxemalari va ularni uch fazali tarmoqqa ulash masalalarini yoritadi. Bir fazali dvigatellarning qo'llanish sohalari, tuzilishi va ishlash prinsipi tushuntiriladi.
- ASINXRON IJROCHI (BOSHQARILADIGAN ) MIKRODVIGATELLAR. ULARNING TURLARI.ASINXRON TAXOGENERETORLARI: Ushbu mavzu asinxron ijrochi (boshqariladigan) mikro dvigatellar, ularning turlari va asinxron taxogeneratorlar haqida ma'lumot beradi. Asinxron dvigatellarning avtomatik boshqarish qurilmalarida ijrochi dvigatellar sifatida qo'llanilishi, ularning tuzilishi va elektr sxemalari, shuningdek, asinxron taxogeneratorlarning qo'llanishi tushuntirilgan.
- SINXRON MASHINALAR. ULARNING TUZILIShI VA IShLASh PRINSIPI. SINXRON DVIGATELARINI IShGA TUSHIRISh. ULARNING ASOSIY XARAKTERISTIKALARI: Ushbu mavzu sinxron mashinalar, ularning tuzilishi, ishlash prinsipi, ishga tushirish va asosiy xarakteristikalari bilan tanishtiradi. Sinxron mashinalarning qo'zg'atish usullari, generator va dvigatel sifatida ishlashi, shuningdek, ularning asosiy konstruktiv elementlari va sxemalari atroflicha yoritilgan.
- O'ZGARMAS TOK DVIGATELLARI. ULARNI IShGA TUSHIRISh, REVERSLASh, TORMOZLASH VA AYLANISH TEZLIGINI ROSTLASh: Ushbu mavzu o'zgarmas tok dvigatellari, ularning qo'llanish sohalari, ishga tushirish, reverslash, tormozlash va aylanish tezligini rostlash usullarini o'rganadi. Ikki fazali va o'zgarmas tok dvigatellarining asosiy xarakteristikalari va ishlash prinsiplari tushuntirilgan.