Развитие архитектуры и изобразительного искусства Мавереннахра в период правления Шейбанидов
Ushbu maqola Oʻrta Osiyoda, xususan, Movarounnahrda Shayboniylar sulolasi hukmronligi davridagi meʼmorlik va tasviriy sanʼatning rivojlanishi haqida. Shayboniylar, qisqa muddat hukmronlik qilgan boʻlsalar-da, madaniyat rivojiga sezilarli hissa qoʻshganlar. Maqolada Muhammad Shayboniyxonning hayoti, ijodi, ilm va sanʼatga boʻlgan munosabati, uning davridagi meʼmoriy yodgorliklar, xususan, madrasalar, kutubxonalar, saroylar va boshqa inshootlar haqida maʼlumot berilgan. Shuningdek, ushbu davrda shakllangan buxorolik miniatyura maktabi, shogirdlar va sanʼatkorlar ijodi ham yoritilgan. Shayboniylarning madaniyat, sanʼat va ilm-fanga homiyligi, bu sohalarning taraqqiyotiga qanday taʼsir koʻrsatganligi haqida batafsil soʻz boradi. Maqola Shayboniylar davri madaniyatining oʻziga xos jihatlarini va merosini ochib beradi.
Asosiy mavzular
- Shayboniylar sulolasining Movarounnahrda oʻrnatilishi: Maqolada Muhammad Shayboniyxonning Chingiziy zodagonlaridan chiqqanligi, 1452-yilda tugʻilganligi, Buxoroda voyaga yetganligi, koʻp tillarni bilganligi va xattotlik, sheʼriyat bilan shugʻullanganligi haqida maʼlumot berilgan. Uning otasi va buvasining siyosiy faoliyati, keyinchalik esa davlat tuzish yoʻlidagi kurashlari va Movarounnahmni egallashi bayon etilgan.
- Muhammad Shayboniyxonning shaxsiyati va faoliyati: Muhammad Shayboniyxonning nafaqat harbiy sarkarda, balki shoir, ilm va sanʼat shinavandasi boʻlganligi taʼkidlangan. Uning taxalluslari, sheʼrlari, shuningdek, oʻz davrining ilm-fan, adabiyot va sanʼat namoyandalari bilan muloqoti haqida soʻz boradi. Uning davlat arbobi sifatida Movarounnahrda olib borgan bunyodkorlik ishlari, jumladan, madrasalar, kutubxonalar qurilishi, koʻpriklar va boshqa inshootlar barpo etilishi batafsil yoritilgan.
- Shayboniylar davrida tasviriy sanʼat va meʼmorlik: Maqolada Shayboniylar davrida Buxoroda shakllangan miniatyura maktabi, xususan,Kamoliddin Behzod va uning shogirdlarining ijodi haqida maʼlumot berilgan. Shayboniylarning hunarmandlar, meʼmorlar va musiqachilarga homiylik qilishi, bu esa sanʼatning rivojiga ijobiy taʼsir koʻrsatganligi taʼkidlangan. Temuriy xonadonlarining hashamatli turmush tarzi, liboslar va arxitekturadagi anʼanalarning davom ettirilishi ham tilga olingan.
- Shayboniylar davri meʼmorchiligi: Bu davrda qurilgan meʼmoriy obidalar, jumladan, diniy va dunyoviy inshootlar, ayniqsa, Samarqand va Buxorodagi madrasalar, karvonsaroylar, savdo rastalari haqida soʻz boradi. Shayboniylarning Oʻrta Osiyo meʼmorchiligiga qoʻshgan hissasi, meʼmoriy uslublarning oʻziga xos jihatlari va bu davrdagi bunyodkorlikning umumiy koʻlami haqida maʼlumotlar berilgan.