Ўзбекистон тоғ дарёлари муаллақ оқизиқлари ва улар ҳавзаларидан тупроқ-грунтлар ювилиши жадаллигини баҳолаш
Ushbu avtoreferat O‘zbekiston tog‘ daryolarining muallaq oqiziqlari va ular havzalaridan tuproq-gruntlar yuvilishining jadalligini baholash mavzusini qamrab oladi. Ishda iqlim o‘zgarishining tog‘ daryolari oqiziqlariga ta'sirini hisobga olgan holda, muallaq oqiziqlar va tuproq-gruntlar yuvilishi intensivligini baholash va prognozlash usullari taklif etilgan. Tadqiqot natijalari O‘zbekiston daryolarining qator havzalarida erozion jarayonlarning intensivligini aniqlash va bu jarayonlarga qarshi kurash choralari ishlab chiqish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
Asosiy mavzular
- Tog' daryolari muallaq oqiziqlari va tuproq-gruntlar yuvilishi jadalligini baholash: Ushbu mavzu tadqiqotning asosiy qismini tashkil qiladi. Unda O‘zbekiston tog‘ daryolarining muallaq oqiziqlari (suspensiya qoldiqlarining oqishi) va ularning havzalaridan tuproq-gruntlarning yuvilish darajasi quyidagi omillar ta’sirida o‘rganilgan: yog‘ingarchilik, harorat, atmosfera yog‘inlari, qor va muzlik suvlari. Tadqiqotda aynan shu omillarning hisobga olinishi va ularning oqiziqlar hamda tuproq-grunt yuvilishi bilan bog‘liqligini aniqlashga qaratilgan uslubiyatlar va usullar taklif etilgan. Muallaq oqiziqlarni hisoblash va prognozlashda foydalanilgan regression tenglamalari va tuzilgan nomogrammalar natijasida aniq xulosalarga kelingan.
- Eroziya jarayonlariga ta'sir etuvchi omillar va ularning oqibatlari: Ushbu mavzu doirasida muallaq oqiziqlar va tuproq-gruntlar yuvilishi intensivligiga ta'sir etuvchi geografik, gidrologik, meteorologik va iqlim omillarining roli tahlil qilingan. Tadqiqot davomida aniqlangan bog‘liqliklarning matematik statistik usullar yordamida baholanishi, shuningdek, GIS texnologiyalari yordamida hududiy xaritalarning tuzilishi, bu esa erozion jarayonlarni aniqlash va ularga qarshi kurashish choralarini belgilashda muhim ahamiyatga ega ekanligi ko‘rsatilgan.