Некоторые вопросы агротехники ячменя луковичного в условиях адыра
Ushbu maqolada Qashqadaryo viloyati adirlarining o'simliklar dunyosi, ayniqsa ko'p yillik yumaloq boshoqli bug'doy (HordeumbulbosumL) ning agrotexnologiyasi va uning tabiiy yaylovlarga nisbatan iqtisodiy samaradorligi yoritilgan. Tadqiqotda mazkur o'simlikni afemer-efemeroidli o'simliklar o'rniga yaylovlarni ko'paytirish uchun istiqbolli yem-xashak ekin sifatida tavsiya etiladi. Adirlarning bahoriy va yozgi-kuzgi davrlarda ozuqa bilan ta'minlanishini yaxshilash maqsadida, o'simliklarning yangi va istiqbolli turlarini, jumladan, ko'p yillik yovvoyi yem-xashak ekinlarini tanlash muhimligi ta'kidlanadi. Maqolada yumaloq boshoqli bug'doyni yashil massa va urug' olish uchun optimal shart-sharoitlar, urug' sepish muddatlari, usullari va me'yorlari batafsil bayon etilgan.
Asosiy mavzular
- Yumaloq boshoqli bug'doy (Hordeumbulbosum L.) ning adirlardagi o'rni: Adir mintaqalarida tabiiy yaylovlar asosan efemer-efemeroidli o'simliklardan iborat bo'lib, bahor va yozning boshlarida keskin qurib qoladi. Bu davrda asosiy ozuqa manbai bo'lib xizmat qiladigan jingilak va boshqa o'simliklar ham qishloq xo'jaligi omillari ta'sirida kamayib bormoqda. Shu sababli, adirlarda yozgi va kuzgi-qishki davrlar uchun yanada samarali, sun'iy yaylovlarni yaratish zarur. Buning uchun mahalliy floradan istiqbolli, ko'p yillik, keng bargli, suv tanlamaydigan (ksenomezofit) yem-xashak o'simliklarini tanlash muhim hisoblanadi.
- Yumaloq boshoqli bug'doyning agrotexnikasi: Tadqiqot obyekti sifatida ko'p yillik, tez o'sadigan, aril zonalarida keng tarqalgan yumaloq boshoqli bug'doy (Hordeumbulbosum L.) tanlangan. Ushbu o'simlikni toza holda ekish yoki katran bilan birgalikda ekish bo'yicha agrotexnik tadbirlar ishlab chiqilgan. Jumladan, tuproqqa ishlov berish (qo'shquloq kultivator bilan haydash, organik va mineral o'g'itlar bilan oziqlantirish), urug' sepish muddatlari (kuzgi yoki qishki), urug' sepish usullari (qatorlab yoki sochib) va me'yorlari (30 kg/ga dan 25-30 kg/ga gacha), hosilni yig'ib olish muddatlari (gulash bosqichi) hamda urug' yig'ib olish muddatlari (iyul o'rtalari) aniqlangan.
- Yumaloq boshoqli bug'doy va katran aralash ekishlarining iqtisodiy samaradorligi: Yumaloq boshoqli bug'doy va katran aralash agrofito'senozlarining adir sharoitida iqtisodiy jihatdan foydaliligi isbotlangan. Birinchi yilda 19,4 sentner/ga (85 sentner/ga yashil massa) hosil olinsa, bu tabiiy o'tloqlarga nisbatan xarajatlarni kamaytiradi. Keyingi yillarda esa hosildorlik yanada oshib, xarajatlar yana ham kamayadi. Bunday ko'p yillik ekinlar dehqonchilik ishlarini qisqartirishga imkon beradi.