O‘zbek mumtoz adabiyoti tarixi
Ushbu kitob oʻzbek mumtoz adabiyotining eng qadimgi davrlardan XV asrning birinchi yarmigacha boʻlgan tarixini qamrab oladi. Kitobda islomgacha boʻlgan davr turkiy adabiyotining vujudga kelishi va taraqqiyoti, shuningdek, Qisasi Rabgʻuziy, Nahjul-farodis, Oʻgʻuznoma, Jome'ut-tavorix, To'rt ulus tarixi kabi bir qator asarlar ilk marta ilmiy qarashlar tizimida oʻrganilgan.
Asosiy mavzular
- Islomgacha boʻlgan davr qadimgi turkiy adabiyoti: Bu bo'limda qadimgi turkiy mif va afsonalar, ularning xususiyatlari va ahamiyati tahlil qilinadi. Shuningdek, mif va afsona oʻrtasidagi farq, ibtidoiy jamiyatda mifning roli va Tangri timsolining vazifasi kabi masalalar koʻrib chiqiladi.
- Urxun-Enisey yozuvi yodgorliklari: Ushbu bo'lim urxun-enisey yozma yodgorliklarining topilish tarixi, turk xoqonligining tashkil topishi va undagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat haqida ma'lumot beradi. Qadimgi turkiy yozma adabiyot namunasi sifatida Kul tigin va Bilga xoqon bitigtoshlari tahlil qilinadi.
- Moniylik oqimidagi qadimgi turkiy adabiyot: Bu bo'lim moniylik oqimining mohiyati, asoschisi Moniy shaxsi, Beruniyning Moniy haqidagi qarashlari va moniylik adabiyotining xususiyatlari haqida ma'lumot beradi. Xuastuanift asari va moniylik she'rlari tahlil qilinadi.
- Avesto: Ushbu bo'lim Zardushtiylikning muqaddas kitobi Avesto haqida ma'lumot beradi. Unda Avestoning zardushtiylikning muqaddas kitobi sifatidagi ahamiyati, tuzilishi va qismlari, shuningdek, Zardusht shaxsi va ta'limoti haqida soʻz boradi.
- Ilk uygʻonish davri adabiyoti: Ushbu bo'limda Xorazmiyning ilmiy faoliyati, Ahmad al-Fargʻoniyning faoliyati, Forobiyning fanga qoʻshgan hissasi, Ibn Sinoning adabiyotga qoʻshgan hissasi, Rudakiyning Oʻrta Osiyo adabiy muhitidagi oʻrni, Firdavsiyning adabiyotga qoʻshgan hissasi haqida soʻz boradi.
- Qoraxoniylar davri adabiyoti: Qoraxoniylar sulolasining paydo boʻlishi, islomning qabul qilinishi va madaniy muhit, Qoraxoniylar davri madaniy-adabiy yodgorliklari, Yusuf Xos Hojibning “Qutadgʻu bilig” asari kabi masalalar yoritilgan.
- Oltin Oʻrda adabiyoti: Oltin Oʻrda davlatining tashkil topishi va madaniy hayoti, oʻzbek adabiyoti turli davrlarda kechirgan buhronlar, Oltin Oʻrda adabiy muhiti va ulkan adiblar haqida soʻz boradi.
- Temuriylar davri oʻzbek adabiyoti: Ushbu bo'lim Temuriylar saltanatining vujudga kelishi, madaniy muhit, Alisher Navoiyning “Majolis un-nafois” asari, Shayx Ahmad Taroziyning “Funun -ul-balogʻa” asari, Qutbning “Xusrav va SHirin” asari kabi masalalarni qamrab olgan.