Разработка кислой футеровки на базе местных материалов Узбекистана

Ushbu kitobda O'zbekistonning mahalliy materiallari asosida ishqoriy pech (fueterovka) ishlab chiqish masalasi ko'rib chiqiladi. Kitobda O'zbekiston mintaqasida qazib olinadigan xom-ashyolarning kimyoviy va mineral tarkibi, ularning o'ziga xos xususiyatlari tahlil qilinadi. Ayniqsa, mahalliy miqyosda mavjud bo'lgan Djeroʻy, Kulatey, Azatbosh, Karmaminskiy, Navoiy viloyati, Farg'ona vodiysi, Qashqadaryo, Samarqand viloyatlaridan olinadigan qum-shag'al materiallarining o'rganilganligi va ulardan samarali foydalanish imkoniyatlari ko'rsatib o'tilgan. Chunki, O'zbekistonda koksning qimmatligi va yetishmasligi sababli, cho'yan va po'lat eritishda induktsion pechlardan foydalanish tobora keng yoyilmoqda. Shuning uchun ham ushbu pechlarning ishlash jarayonida muhim ahamiyat kasb etadigan ishqoriy materiallarning sifati va uning mustahkamligini oshirish dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Maqolada Djeroʻy qumlarining tarkibi va undan tayyorlangan ishqoriy pech tarkibining texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlari keltirilgan.

Asosiy mavzular

Kirish: O'zbekistonda mahalliy xom-ashyolardan ishqoriy pechlar ishlab chiqishning dolzarbligi va indutsion pechlar uchun ishqoriy materiallarning ahamiyati haqida ma'lumot berilgan. Shuningdek, mahalliy materiallar, jumladan, Djeroʻy qumlarining kimyoviy va mineral tarkibi haqida umumiy ma'lumot.
O'zbekistondagi ishqoriy materiallar konlari: O'zbekistonda ishqoriy materiallar, xususan, qumlarning bir qancha konlari mavjudligi, jumladan, May, Azatbosh, Karmaminskiy, Djeroʻy, Kulatay, Aydar, Akmurd, Kamyshbashi, Chiyali, Ilansay kabi joylar ko'rsatilgan. Ulardan eng ko'p o'rganilganlari va lit'evshiklar uchun qiziqish uyg'otganlari Djeroʻy va Kulatay qumlari ekanligi ta'kidlanadi.
Djeroʻy qumlarining kimyoviy va mineral tarkibi: Djeroʻy qumlarining asosiy tarkibi, jumladan, SiO2 (96,42–98,12%), Al2O3 (0,44-1,26%), Fe2O3 (0,13–0,72%) ekanligi, shuningdek, ularni boyitish orqali SiO2 (99,6%), Fe2O3 (0,009%), TiO2 (0,02%), Cu2O3 (0,001%) konsentratsiyasiga erishish mumkinligi ko'rsatib o'tilgan. Djeroʻy qumlarining asosiy donachalik tarkibi 02 guruhiga mansubligi va asosiy fraktsiyaning 0315, 02, 016 elaklarda konsentratsiyalanishi va loyli fraktsiyaning 2% dan oshmasligi, bu esa GOST 2138–84 talablariga mos kelishi aytilgan.
Ishqoriy materiallarning donachalik tarkibi va texnik-iqtisodiy ko'rsatkichlari: Ishqoriy materiallarning donachalik tarkibini optimal tanlashning muhimligi va bu o'z navbatida ishqoriy materialning mustahkamligini belgilashi tushuntirilgan. Jadvalda nemis, shved, kaunas va Djeroy qumlarining turli fraktsiyalardagi ulushi keltirilgan. Djeroʻy qumlaridan tayyorlangan ishqoriy materiallar boshqa materiallarga nisbatan yaxshi ko'rsatkichlarga ega ekanligi va 300 marta quyishga bardosh berishi ta'kidlangan.