Одам ва хайвонлар физиологияси
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim Vazirligi hamda Andijon Davlat Universiteti Jismoniy Madaniyat Fakulteti Hayot Faoliyati Xavfsizligi Kafedrasi tomonidan tayyorlangan bo'lib, unda «Odam va Hayvonlar Fiziologiyasi» fanidan ma'ruza matnlari keltirilgan. Kitobda nerv tizimi, muskullar va analizatorlar fiziologiyasiga oid muhim ma'lumotlar, jumladan, neyronlarning tuzilishi va funktsiyalari, muskullarning qisqarish mexanizmi, shartli va shartsiz reflekslar, oliy nerv faoliyati tiplari, uyqu, tush ko'rish, gipnoz, ko'rish, eshitish, vestibulyar, hid va ta'm bilish analizatorlari hamda ularning fiziologik jarayonlari batafsil yoritilgan. Shuningdek, kitobda reflekslarning turlari, mexanizmlari, tormozlanishi va oliy nerv faoliyatining o'ziga xos xususiyatlari haqida ham ma'lumot berilgan. Kitob tibbiyot va jismoniy tarbiya sohasidagi talabalar uchun qo'llanma sifatida mo'ljallangan.
Asosiy mavzular
- KIRISH. ASOSIY FIZIOLOGIK TUSHUNCHALAR.: Fiziologiya fanining predmeti va o'rganish usullari, uning boshqa fanlar bilan aloqasi, qisqacha rivojlanish tarixi, organizm va muhit, refleks va refleks yoyi, reflekslarni turlash, organizmda fiziologik funktsiyalar haqida ma'lumot berilgan. Shuningdek, fiziologiyaning umumiy va xususiy yo'nalishlari, solishtirma va evolyutsion, ixtisoslashgan va odam fiziologiyalariga bo'linishi ham tushuntirilgan.
- QO'ZG'ALUVCHAN TO'QIMALAR FIZIOLOGIYASI: Ushbu mavzuda qo'zg'aluvchan to'qimalar, membrana potentsiali va uning kelib chiqish mexanizmi, harakat potentsialining kelib chiqish mexanizmi, qo'zg'alish to'lqinining tarqalishi, ta'sir etish qonunlari, labillik yoki funktsional harakatchanlik, N.E.Vvedenskiyning parabioz, optimmum va pessimum tahlil-motlari haqida ma'lumot berilgan.
- NERV TIZIMINING UMUMIY FIZIOLOGIYASI: Mavzu nerv tizimiga umumiy tavsif, neyronning tuzilishi va funktsiyalari, nerv tolalari va ularning xususiyatlari, sinapslar, ularning turlari va xususiyatlari, nerv markazlari va ularning xossalari, markaziy nerv tizimida tormozlanish hodisasi, refleks faoliyatlarining koordinatsiyalari haqida ma'lumot berilgan.
- MARKAZIY NERV TIZIMINING XUSUSIY FIZIOLOGIYASI.: Mavzu orqa miyaning tuzilishi va funktsiyalari, keyingi miya va uning funktsiyalari, o'rta miya va uning funktsiyalari, retkulyar formatsiya, miyacha va uning funktsiyalari, oraliq miya va uning funktsiyalari, po'stloq otsi gangliyalari, bosh miya katta yarim sharlari hamda vegetativ nerv sistemasi haqida ma'lumot beradi.
- MUSKULLAR FIZIOLOGIYASI.: Ushbu mavzu skelet muskullari va silliq muskullarning fiziologiyasini o'rganadi. Skelet muskullari tolalarining sinflanishi, funktsiyalari, qisqarish mexanizmi, qisqarish turlari, motor birliklari, tonusi, charchashi, kuchi va ishi haqida ma'lumot beradi. Silliq muskullarning sinflanishi, xossalari va funktsiyalari hamda qisqarishi ham yoritilgan.
- ANALIZATORLAR FIZIOLOGIYASI.: Mavzu analizatorlarga umumiy tavsif, ko'rish analizatori, eshitish analizatori, vestibulyar analizator, hid va ta'm bilish analizatorlari, og'riq, taktil va temperatura retseptorlari haqida ma'lumot beradi. Shuningdek, har bir analizatorning tuzilishi, funktsiyasi va refleks jarayonlaridagi roli tushuntirilgan.
- OLIY NERV FAOLIYATI FIZIOLOGIYASI: Mavzu oliy nerv faoliyati ta'limoti, shartli va shartsiz reflekslar, shartli reflekslarni hosil qilish usullari va mexanizmi, shartli refleks turlari, shartli reflekslarning tormozlanishi, oliy nerv faoliyati tiplari, uyqu, tush ko'rish va gipnoz haqida batafsil ma'lumot beradi. I.p.pavlovning ishlari va uning oliy nerv faoliyati to'g'risidagi nazariyalari ham yoritilgan.