Kvantitativlik va uning o'zbek tilida ifodalanishi
Ushbu dissertatsiya o'zbek tilida miqdor (kvantitativlik) ma'nosining ifodalanishini turli sathlarda, jumladan, fonetik, leksik, morfologik va sintaktik darajalarda tahlil qilishga bag'ishlangan. Tadqiqotda miqdor birliklarining lug'aviy, sintaktik va nolisoniy vositalari hamda ularning o'zaro bog'liqligi, miqdorning turli xil ma'nolari, jumladan, aniq, noaniq va mavhum miqdorlarning ifodalanishi ko'rib chiqilgan. Shuningdek, miqdorning lingvokulturologik jihatlari, xususan, topishmoq va maqollarda ifodalanishi ham o'rganilgan. Tadqiqot o'zbek tilshunosligida miqdor kategoriyasining o'rganilishiga oid ilmiy ishlar sharhi va ushbu mavzudagi tadqiqotlarda qo'llanilgan metodikalar tahlili bilan ham tanishtiriladi.
Asosiy mavzular
- Kvantitativlikning tilshunoslikda o'rganilishi: Ushbu bo'limda miqdor (kvantitativlik) tushunchasining o'zbek va jahon tilshunosligida qanday o'rganilgani, miqdor belgisining o'ziga xos xususiyatlari hamda uni tasniflash bo'yicha turli qarashlar va tadqiqotlar haqida ma'lumot berilgan. Kvantitativlikning turli sathlarda, jumladan, fonetik, leksik, morfologik va sintaktik darajalarda namoyon bo'lishi, miqdor ma'nosini ifodalovchi vositalar va ularning ahamiyati tahlil qilingan. Tadqiqotda qo'llanilgan metodikalar va nazariy qarashlar ham ko'rib chiqilgan.
- Til sathlarida kvantitativlikning namoyon bo'lishi: Ushbu bo'limda miqdor ifodalovchi birliklarning tilning turli sathlarida, jumladan, morfemik, leksik va grammatik sathlarda qanday namoyon bo'lishi tadqiq etilgan. Morfemik sathda miqdor ma'nosini ifodalovchi qo'shimchalar, leksik sathda esa miqdor ma'nosini beruvchi leksemalar va ularning semantik xususiyatlari tahlil qilingan. Grammatik sathda miqdor ma'nosining ot, sifat, son, olmosh va fe'llar orqali ifodalanishi hamda ularning o'ziga xos jihatlari ko'rsatib berilgan.
- Kvantitativlikning lingvokulturologik xususiyatlari: Ushbu bo'limda miqdor ifodalovchi birliklarning lingvokulturologik jihatlari, jumladan, ularning xalq og'zaki ijodida, xususan, topishmoq va maqollarda qanday ifodalanishi o'rganilgan. Topishmoqlar va maqollar matnidagi miqdor ma'nosini beruvchi birliklarning xalq madaniyati, urf-odatlari va dunyoqarashi bilan bog'liqligi tahlil qilingan. Miqdor ifodalovchi birliklarning tilning turli sathlarida umumiy va xususiy ma'nolarga ega ekanligi va ular orqali xalqning etnik o'ziga xosligi namoyon bo'lishi haqidagi fikrlar bayon etilgan.