Turli sport turi bilan shug`ullanuvchi o`smir yoshdagi bolalarning morfo-funksional ko`rsatkichlari

Ushbu bitiruv malakaviy ishida o'smir yoshidagi bolalarning jismoniy rivojlanishi va jismoniy tayyorgarligini aniqlash maqsadida o'tkazilgan tadqiqotlar natijalari tahlil qilingan. Ishda talabalarning bo'y uzunligi, tana massasi, ko'krak qafasi aylanasi, yurak urish chastotasi, o'pkaning tiriklik sig'imi, qo'l dinamometriyasi, sakrash va tepping-test kabi ko'rsatkichlar o'rganilib, jismoniy madaniyat va biologiya yo'nalishlari talabalarining ko'rsatkichlari taqqoslangan. Tadqiqot natijalariga ko'ra, jismoniy madaniyat yo'nalishi talabalari ko'rsatkichlari ko'pchilik holatlarda biologiya yo'nalishi talabalaridan ustun ekanligi aniqlangan.

Asosiy mavzular

KIRISH: O'zbekistonda barkamol avlodni tarbiyalash masalasiga davlat siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan biri sifatida qaralishi, axoli sog'lig'ini muxofaza qilish, sog'lom turmush tarzini yaratish va kelajak salomatligini saqlashning muhimligi, Prezidentimiz tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan ishlar, xususan "Sog'lom avlod uchun" xalqaro jamg'armasining tashkil etilishi, "Tabiatni muxofaza qilish" to'g'risidagi qonun, "Fuqorolar sog'lig'ini saqlash" to'g'risidagi qonun kabi davlat dasturlari va qarorlari haqida ma'lumot beriladi. Shuningdek, yurtimizda bolalar sportini rivojlantirishga oid juda ko'plab xayrli ishlar amalga oshirilayotgani, sport sog'lom avlod, sog'lom kelajak demakligi ta'kidlangan.
Organizmning o'sish va rivojlanish qonuniyatlari: O'sish va rivojlanish tushunchalari, ularning organizm uchun ahamiyati, jinsiy rivojlanish bosqichlari (pubertat davrlari), akseleratsiya hodisasi va uning sabablari, shuningdek, bola organizmining rivojlanishiga ta'sir etuvchi omillar (genetik, ovqatlanish, muhit va boshqalar) haqida ma'lumotlar beriladi. Odamning turli yosh davrlari va ularning xususiyatlari, o'sish jarayonining geteroxronik asoslari ham yoritilgan.
Tayanch-harakat tizimining yoshga bog'liq xususiyatlari: Inson skeletining tuzilishi, suyaklarning kimyoviy tarkibi va yoshga qarab o'zgarishi, gavda skaletining qismlari (kalla, umurtqa pog'onasi, ko'krak qafasi, qo'l va oyoq), muskullarning rivojlanishi va ularning yoshga bog'liq xususiyatlari hamda ularni o'rganish usullari haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Nafas olish tizimining yoshga bog'liq xususiyatlari: Nafas olishning ahamiyati, nafas olish tizimining organlari (burun, halqum, hiqildoq, traxeya, bronxlar, o'pka), ularning tuzilishi va funksiyalari, yoshga qarab o'zgarishlari, shuningdek, nafas olish funksiyasini baholash usullari (o'pkaning tiriklik sig'imi, nafas hajmi) haqida ma'lumot berilgan.
Yurak - qon tomir tizimining yoshga bog'liq hususiyati: Yurakning tuzilishi, funksiyasi, qon aylanish doiralari, yurak siklining bosqichlari, pulsni aniqlash usullari, arterial va venoz puls, pulsning o'zgarish sabablari haqida ma'lumot beriladi. Bolalar va yoshlarning yurak-qon tomir tizimining o'sishi va rivojlanishi, yurak kattaligi, og'irligi, yurak urish chastotasi va qon bosimining yoshga qarab o'zgarishi ham yoritilgan.
Ishni bajarish jarayonida qo'llanilgan usullar: Tadqiqotda foydalanilgan usullar: bo'y uzunligini o'lchash, tana og'irligini o'lchash, qo'l panjasi muskullarining kuchini o'lchash (dinamometriya), o'pkaning tiriklik sig'imini aniqlash, yurak qisqarish chastotasini aniqlash, ko'krak qafasi aylanasi uzunligini o'lchash, tepping-test va joyidan turib sakrash kabi usullar tavsiflangan. Natijalarni statistik tahlil qilish usullari ham keltirilgan.
Jismoniy rivojlanish ko'rsatkichlari va ularning taxlili: O'tkazilgan kuzatuvlar natijasida talabalarning bo'y uzunligi, tana massasi, ko'krak qafasi aylanasi, qo'l dinamometriyalari, yurak urish chastotasi, o'pkaning tiriklik sig'imi, sakrash va tepping-test natijalari statistik jihatdan tahlil qilingan. Jismoniy madaniyat va biologiya yo'nalishlari talabalarining ko'rsatkichlari taqqoslangan va ular o'rtasidagi farqlar aniqlangan.
Xulosa: Tadqiqot natijalari umumlashtirilib, jismoniy madaniyat yo'nalishi talabalari ko'rsatkichlari ko'pchilik holatlarda biologiya yo'nalishi talabalariga nisbatan yuqori ekanligi va bu jismoniy jihatdan sog'lomroq ekanliklarini ko'rsatishi ta'kidlangan. Shuningdek, sportchi talabalarning yurak urushlari soni nazorat guruhidagi talabalarnikidan kamligi aniqlangan.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yhati: Ishni tayyorlashda foydalanilgan ilmiy adabiyotlar, maqolalar va boshqa manbalar ro'yxati keltirilgan.