Bitiruv malakaviy ish va uni tayyorlash

Ushbu uslubiy qo'llanma Urganch davlat universiteti talabalari uchun bitiruv malakaviy ishini tayyorlash bo'yicha uslubiy ko'rsatmalarni o'z ichiga oladi. Unda bitiruv malakaviy ishining maqsad va vazifalari, mavzularni yaratish va talabalarga biriktirish, ishning tarkibiy tuzilishi, yozish uslubi, malakaviy ishni bajarishga rahbarlik qilish, uni himoya qilish va Ms Power Point dasturida taqdimot tayyorlash kabi masalalar batafsil yoritilgan.

Asosiy mavzular

So'zboshi: O'zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligiga erishib, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning oʻziga xos yo'lini tanlashi mutaxassislar tayyorlash tizimi va uning mazmunini qayta tashkil etishni zarur qilib qoʻygani va bu borada amalga oshirilgan chora-tadbirlar, jumladan, "Ta'lim to'g'risida"gi qonunni joriy etish, zamonaviy didaktik ta'minotni ishlab chiqish, oʻquv-tarbiyaviy jarayonni, ilgʻor oʻquv yurtlarini attestatsiyadan oʻtkazish va akkreditatsiyalash, yangi tipdagi ta'lim muassasalalarini tashkil etish hamda eng asosiysi "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi"ni ishlab chiqish va hayotga tatbiq etishning zarurligi haqida so'z boradi.
Bitiruv malakaviy ishining maqsad va vazifalari: Bitiruv malakaviy ishi (malakaviy ish) oliy o'quv yurti bakalavriatida talabalarni o'qitishning yakuniy bosqichi bo'lib, unga kafedra tomonidan tayinlangan ilmiy rahbarning topshirig'i va ko'rsatmasi asosida shaxsan talaba tomonidan bajariladigan ilmiy-nazariy va metodik loyiha hisoblanadi. Shuningdek, bitiruv malakaviy ish talabaning o'z ixtisosligi bo'yicha egallagan nazariy va amaliy bilim, ko'nikma va malakalari ko'lami va darajasini, bitiruvchining saviyasi va salohiyatini belgilovchi, mustaqil ilmiy, ijodiy tadqiqot ishidir. O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligining shunday ishlarga qo'yiladigan me'yoriy talablari asosida bajarilishi lozim. Unda tanlangan mavzuning dolzarbligini ilmiy asoslash, tadqiqotning maqsadi va vazifalarini aniq ifoda etish, tadqiqot ob'ekti va predmetini aniqlash, tadqiqot usuli yoki uslubiyatini tanlash, tadqiqot jarayonini atroflicha yoritish, tadqiqot natijalarini tahlil qilish, xulosalarni izohlash, olingan natijalarga baho berish, amaliy ahamiyatga loyiq aniq tavsiflar berish kerak.
Bitiruv malakaviy ish mavzularini yaratish va talabalarga biriktirish: Malakaviy ishlar mavzusi mutaxassis chiqaruvchi kafedra tomonidan ishlab chiqiladi, bunda mavzular ro'yxati yangilanib, har o'quv yili qayta ko'rib chiqilishi zarur. Shundan so'ng mavzular oliy o'quv yurti kengashi tomonidan tasdiqlanadi. Malakaviy ishlar mavzusining yillik ro'yxati bitiruv amaliyoti boshlanishiga qadar va bitiruv kursining boshida e'lon qilinadi. Talabalarga bitiruv malakaviy ishlarning mavzularini tanlash huquqi beriladi. Innovatsion-korporativ hamkor umumta'lim maktablari ham malakaviy ishlar mavzusi bo'yicha o'z takliflari va variantlarini taklif etishlari mumkin. Malakaviy ish mavzusini tanlash talaba uchun o'ta muhim hisoblanadi. To'g'ri tanlangan mavzu talabaga 50 foizdan ziyodga ishni muvaffaqiyatli bajarishga sharoit yaratadi. Malakaviy ish mavzusi va ilmiy rahbarni talabaga biriktirish kafedraning taqdimnomasi bo'yicha rektorning buyrug'i bilan rasmiylashtiriladi.
Bitiruv malakaviy ishining tarkibiy tuzilishi: Tanlangan mavzu boʻyicha manbalar, adabiyotlar, statistik ma'lumotlar va tadqiqot natijalari toʻliq tahlil qilinib chiqilgandan soʻng, bitiruv malakaviy ishini yozish boshlanadi. Malakaviy ishni yozishdan oldin toʻplangan materiallarni izchillik bilan bayon etish uchun reja tuziladi. Rejada mantiqiy ketma-ketlikni saqlagan holda, masalaning qoʻyilishi, uni hal qilish yoʻllari, olib borilgan tadqiqotlar natijalari, chiqarilgan xulosalar aniq va ravshan bayon qilinadi. Bitiruv malakaviy ishi mustaqil ilmiy tadqiqot ishi boʻlganligi sababli u quyidagi tarkibiy qismlardan tuzilishi zarur: titul varaq, mundarija, kirish qismi, asosiy qism (2-3 bob), xulosa va takliflar, foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati, ilovalar.
Bitiruv malakaviy ishini yozish uslubi: Bitiruv malakaviy ish qoʻlyozma shaklida yoki kompyuterda bajarilishi mumkin. Kompyuterda tayyorlangan ishning umumiy hajmi 14 shriftda 1,5 intervalda 60 – 80 betdan iborat boʻlishi kerak. Malakaviy ishning hajmiy oʻlchamlari va tarkibiy reja namunasi ilovalarda koʻrsatilgan. Malakaviy ishni oʻz vaqtida va sifatli bajarish talabaning oʻz mustaqil ishini tashkil etish qobiliyatiga bevosita bogʻliq. Malakaviy ishni bajarishni talaba kalendar grafik tuzishdan boshlaydi. Kalendar grafikda reja asosida boblar va paragraflar bajarilish ketma ketligi va muddatlari koʻrsatiladi.
Bitiruv malakaviy ishini himoya qilish: Belgilangan tartibda rasmiylashtirilgan malakaviy ish talaba tomonidan rahbarga taqdim etiladi. Rahbar malakaviy ish talab darajasida bajarilganligiga ishonch bildirgandan soʻng, ishni oʻz taqrizi bilan birga kafedra mudiriga taqdim etadi. Ilmiy rahbar yozma xulosasida malakaviy ish toʻgʻrisidagi fikrlarini bayon etadi. Mazkur xulosa erkin shaklda yoziladi, biroq yuqorida qayd etilganidek, ayrim umumiy qoidalarga ham rioya qilinishi kerak. Ushbu taqrizda quyidagilar yoritiladi: malakaviy ish mavzusining dolzarbligi, amaliyot bilan bogʻlanganlik darajasi, maqsad va vazifalari muallif tomonidan qay darajada yoritilganligi, ilmiy jihatdan yangiligi, tadqiqot natijalarining asoslanganligi, tadqiqotchining ilmiy tahlil qila olish qobiliyati.
Ms Power Point dasturida bitiruv malakaviy ish himoyasi taqdimotini tayyorlash: MS PowerPoint dasturida taqdimotni tuzish jarayoni quyidagi harakatlardan iborat: taqdimotni umumiy bezash usulini tanlash, slaydlarning mazmuniy oʻlchamlarini tanlash, yangi slaydni va uning tarkibiy qismlarini qo'shish, slayd xajmiy oʻlchamlarini tanlash, slaydlarga bezashda zarur boʻlgan oʻzgarishlar kiritish, slaydlarni koʻrsatishda tovushli animatsiya jihatlarini yaratish, slaydlarda xaritalar, tarixiy rasmlar, tarixiy shaxslarning suratlari, manbalar, tadqiqot jarayoni suratlarini aks ettirish himoya jarayonida tinglovchilarning qiziqishini oshiradi. Taqdimotni tayyorlash jarayonida Microsoft PowerPointda koʻrsatilayotgan ma'lumotlar bitiruv malakaviy ishining mazmuni va mohiyatini, natijalari, xulosalarini, takliflarini aks ettirishi lozim.