XVI асрда Кармана шайхларининг ижтимоий-сиёсий ва маънавий ҳаётда тутган ўрни

Ushbu doktorlik dissertatsiyasi (PhD) avtoreferati Oʻzbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Tarix instituti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi DSc 06.01.2018. Tar.56.01 raqamli Ilmiy kengash tomonidan tayyorlangan. Tadqiqot XVI asrda Markaziy Osiyo, xususan Buxoro xonligida Karmana sheyxlarining, jumladan, Shayx Xudoydod Vali (1461–1532) va Qosim Shayx Aziz (1500–1578)larning ijtimoiy-siyosiy va maʼnaviy hayotda tutgan oʻrni va taʼsirini oʻrganishga bagʻishlangan. Asarda shuningdek, ushbu davrdagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar, davlat boshqaruvi, diniy-maʼnaviy hayot va Karmananing Yassaviya taʼlimotidagi oʻrni tahlil qilingan. Tadqiqotda koʻplab arxiv hujjatlari, ilmiy manbalar va tadqiqotlar oʻrganilgan boʻlib, muammoning ilmiy-nazariy va amaliy jihatlari ochib berilgan.

Asosiy mavzular

XVI asrda Karmana sheyxlarining ijtimoiy-siyosiy va maʼnaviy hayotda tutgan oʻrni: Dissertatsiyaning asosiy maqsadi – XVI asrda Buxoro xonligida Shayboniylar sulolasi hukmronligi davrida Karmana sheyxlarining, xususan, Shayx Xudoydod Vali va Qosim Shayx Azizlarning ijtimoiy-siyosiy va maʼnaviy hayotdagi rolini ochib berishdan iborat. Tadqiqotda ushbu davrdagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar, diniy-maʼnaviy hayot, Karmananing Yassaviya taʼlimotidagi oʻrni tahlil qilingan.
Ilmiy yangiligi: Tadqiqotning ilmiy yangiligi sifatida Karmana Yassaviya tariqati shayxlarining Muhammad Shayboniyson va Ubaydullaxonlar tomonidan Movarounnahrni yagona markazga birlashtirishdagi oʻrni, ularning madrasa talabalariga va kambagʻallarga moddiy-maʼnaviy koʻmaklari, millatlararo totuvlikni targʻib qilishdagi faoliyati aniqlangan. Shuningdek, Shayx Xudoydod Vali va Qosim Shayx Azizlarning Abdullaxon II davlatni markazlashtirishdagi va sulhparvarlik faoliyatidagi oʻrni, shuningdek, Yassaviya va Naqshbandiya tariqatlari oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlar oʻrganilgan.
Tadqiqotning amaliy va nazariy ahamiyati: Dissertatsiyada bayon etilgan fikr-mulohazalar XVI asr Karmana shayxlarining ijtimoiy-siyosiy faoliyati, tarixiy merosi, oʻzbek davlatchiligi tarixida tutgan oʻrni toʻgʻrisidagi ilmiy-nazariy bilimlarni chuqurlashtirishga va ilmiy xulosalarni amaliyotga joriy etishga xizmat qiladi. Tadqiqot natijalari maktab va oliy oʻquv yurtlari uchun darslik va qoʻllanmalar yaratishda, shuningdek, madaniy merosni oʻrganish va targʻib qilish boʻyicha davlat dasturlarini bajarishda foydalanilishi mumkin.