Девона
Hikoya devona bo'lib qolgan odamning muhabbat va yo'qotish haqidagi sarguzashtlariga bag'ishlangan. Asar, shuningdek, jamiyatdagi urush, siyosiy qarashlar va iymonning ahamiyati haqida savollar tug'diradi.
Hikoya devona bo'lib qolgan odamning muhabbat va yo'qotish haqidagi sarguzashtlariga bag'ishlangan. Asar, shuningdek, jamiyatdagi urush, siyosiy qarashlar va iymonning ahamiyati haqida savollar tug'diradi.
Ushbu asarda Tohir Malik "Devona" asarining birinchi qismini taqdim etgan. Asar qahramoni Sabohiddin hayoti, sevgi iztiroblari, o‘zgarishlar va qarama-qarshiliklar bilan to‘liqdir. Romanda inson tabiatidagi murakkabliklar, ideal va voqelik o‘rtasidagi kurash, shaxsiy va ijtimoiy hayotning keskin burilishlari tasvirlangan.
Tohir Malikning "Devona" romani I qismi bosh qahramon Sabohiddinning hayoti va uning atrofida kechgan voqealar haqida hikoya qiladi. Sabohiddin fojiali o'tmishi, ustozlariga sodiqligi, muhabbatga intilishi, jamiyatdagi adolatsizliklarga qarshi kurashi tasvirlangan. Asar, Sharq turmush tarzi va an'analari, bosmachilik harakati, Sovet davrining o'ziga xosliklari va insoniy dramalar bilan to'lib-toshgan.
Tohir Malikning "Devona" romani inson qalbi, jamiyatning yomonlikka qarshi kurashi va hayotning murakkabliklari haqida hikoya qiladi. Asar, insonning ruhiy kechinmalari, iymon, mehr-oqibat, vatanparvarlik kabi tuyg'ularini qamrab olgan.
Miraziz A'zamning "Kuzgi yaproqlar" devoni shoirning turli yillarda yaratgan g'azallari, muxammaslari, ruboiylari va tuyuqlaridan iborat bo'lib, Sharq mumtoz adabiyotining ulug' namoyandalari Farididdin Attor, Nizomiy Ganjaviy, Jaloliddin Rumiy va Abdurahmon Jomiylarning asarlaridan tarjimalarni ham o'z ichiga oladi. Kitobga Erkin Vohidov so'zboshi yozgan.
Ushbu kitob Alisher Navoiyning o‘n jildlik to‘plam asarlarining birinchi jildi bo‘lib, unda shoirning yoshlik davri (1465-1469)da yaratilgan "Hayrat ul-abror" devonining "G’aroyib us-sig‘ar" qasidasi o‘rin olgan.
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi Muhammad Shayboniyning she'riy ijodi, xususan uning «Devon»i va «Bahr ul-xudo» qasidasi poetik jihatlarini ilmiy-nazariy tadqiq qilishga bag'ishlangan. Tadqiqotda Shayboniy ijodining janriy xususiyatlari, mavzu doirasi, g'oyaviy-badiiy xususiyatlari, adabiy an'analar va o'ziga xosliklar ochib berilgan. Shuningdek, adabiyotshunoslik uchun muhim bo'lgan ko'plab ilmiy-amaliy tavsiyalar va takliflar ishlab chiqilgan.
Ushbu dissertatsiya avtoreferati Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasining B2020.4.PhD/Fil429 raqamli ekspert kengashi tomonidan tasdiqlangan X.Sh.Shomurodova ishini o'z ichiga oladi. Ish X.Sh.Shomurodova tomonidan Samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy daraja beruvchi kengashda himoya qilingan bo'lib, unda XX asr oʻzbek adabiyotida devonchilik an’anasining mavzu, tarkib, vazn va badiiy san’atlar tahlil qilingan. Avtoreferat oʻzbek, rus va ingliz tillarida tayyorlangan boʻlib, unda dissertationning asosiy maqsad va vazifalari, tadqiqot obyekti va predmeti, usullari, ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati, ishning natijalari va xulosalari keltirilgan.
Ushbu doktorlik dissertatsiyasida Mahmud Qashqariyning «Devonu lug'otit turk» asaridagi ot leksikalarining semantik, funksional va uslubiy xususiyatlari chuqur tahlil qilingan. Tadqiqotda ushbu qadimiy asarning tilshunoslikdagi o‘rni, undagi ot leksikalarining tarixiy-etimologik, semantik, funksional-semantik, stilistik va lingvokulturologik jihatlari ilmiy asosda yoritilgan. Zamonaviy o‘zbek tilshunosligida «Devon» lug‘ati va undagi ot leksikalarining o‘rganilish holati tahlil qilinib, mavzuga oid tadqiqotlar yakunlari umumlashtirilgan. Tadqiqotning ilmiy yangiligi shundan iboratki, «Devon» asarida qo‘llanilgan ot leksikalarining semantik rivojlanish qonuniyatlari, ulardagi ma’no o‘zgarishlari (kengayish, torayish) aniqlangan. Shuningdek, ot leksikalarining boshqa qadimiy turkiy tillar va zamonaviy o‘zbek tili bilan qiyosiy-semantik va etimologik jihatdan o‘ziga xos aloqadorliklari ochib berilgan. Tadqiqotning amaliy natijalari shundaki, unda olingan xulosalar va tavsiyalar o‘zbek tilshunosligida leksikologiya, dialektologiya va stilistika kabi yo‘nalishlarni yanada chuqurlashtirishda, shuningdek, oliy o‘quv yurtlarida darslik va qo‘llanmalar tayyorlashda muhim manba bo‘lib xizmat qiladi.
Qissada Davron ismli yigitning arxeologiya sohasidagi izlanishlari va uning hayoti tasvirlangan. Asar, qahramonning Ёzvonda olib borgan qazishmalar natijasida topilgan artefaktlar bilan bog'liq sirli voqealar va shaxsiy kechinmalarga to'la.