Ushbu kitob chiqindilarni qayta ishlash, ulardan oqilona foydalanish va atrof-muhitga ta'sirini kamaytirish masalalariga bag'ishlangan. Kitobda chiqindilarning turlari, ularning ekologik va iqtisodiy asoslari, qayta ishlash usullari va iqtisodiy samaradorligi muhokama qilinadi.
Ushbu matn neft moylarini tozalash usullarini o'rganishga bag'ishlangan. Atrof-muhitni muhofaza qilish muammosining dolzarbligi va neft moylarining turli sohalardagi keng qo'llanilishi ta'kidlangan. Matnda, shuningdek, ishlatilgan moylarning atrof-muhitga salbiy ta'siri, ularni qayta ishlash va utilizatsiya qilish masalalari ham ko'rib chiqilgan. Bundan tashqari, ishlatilgan moylardagi xavfli kimyoviy birikmalar, tozalash usullari va bu boradagi adabiyotlar haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Ushbu maqolada eski bedapoyalardan unumli foydalanish masalalari ko'rib chiqilgan. Maqolada donli ekinlarning O'zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida tutgan o'rni, aholining oziq-ovqatga bo'lgan ehtiyojini qondirishda donli ekinlarning ahamiyati, mamlakatimizda don ishlab chiqarish hajmini oshirish masalalari yoritilgan. Shuningdek, bedapoyalarning hosildorligi va ulardan foydalanish usullari tahlil qilingan. Tajriba natijalari asosida bedapoyalardan unumli foydalanish bo'yicha tavsiyalar berilgan.
Ushbu o'quv qo'llanma O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan "Qayta ishlash korxonalari mashinalaridan foydalanish" fani bo'yicha amaliy mashg'ulotlarni o'tkazish uchun mo'ljallangan. Qo'llanmada qayta ishlash korxonalari jihozlarining ish unumdorligini hisoblash, porshenli shpritslarning nazariy ish unumdorligini hisoblash, universal termokameralarni hisoblash, yog'li batonlarni yetiltirish kamerasi hisobi, go'shtlarni maydalab va belab tashish transportyorini hisoblash, osma yo'llarni hisoblash, idishlar va ombor xo'jaligini tashkil etish, ishlashni rejalashtirish, tehnologik jarayonlarni asoslash, korxonaning smenalik quvvatini aniqlash, ildiz mevalarni yuvish mashinalari hisobi, suyuqliklarni uzatish nasoslari hisobi, suyuqlik muhitlarida aralashtirish kabi mavzularga oid amaliy mashg'ulotlar uchun nazariy ma'lumotlar, misollar va vazifalar keltirilgan.
Ushbu maqola sanoat chiqindilaridan olingan muhrlovchi moylash materialini olish texnologiyasiga bag'ishlangan. Atrof-muhitni muhofaza qilishning murakkabligi va global ahamiyati ta'kidlangan. Ishlatilgan neft moylari atrof-muhitning asosiy ifloslantiruvchi manbalaridan biri ekanligi aytilgan. Shu sababli, ularni qayta ishlatish maqsadida utilizatsiya qilish muhimligi urg'ulangan. Tadqiqotning maqsadi ishlatilgan neft moylarini utilizatsiya qilish va ularning asosida muhrlovchi moylash materialini olishdan iborat. Muhrlovchi moylash materiallari uskunalar tirqishlarini germetizatsiya qilish, harakatlanuvchi va harakatsiz qismlarni moylash uchun mo'ljallanganligi ta'kidlangan. Neft va gaz sanoati ushbu materiallarning asosiy iste'molchisi hisoblanadi. Laboratoriya sharoitida plastik moylash materiallarini tayyorlash uchun zarur apparatlar bilan jihozlangan qurilmada muhrlovchi moylash materiallarining tajriba namunalari olingan. Olingan namunalarning fizik-kimyoviy va mexanik xususiyatlari, jumladan, tashqi ko'rinishi, penetratsiyasi, barqarorlik chegarasi, kolloid barqarorligi, korroziyaga chidamliligi va tarkibidagi erkin ishqorlar va organik kislotalar aniqlangan. Antifriksion qo'shimchalar yordamida ishlab chiqilgan muhrlovchi moylash materiallarining ekspluatatsion xususiyatlarini aniqlash bo'yicha tadqiqotlar o'tkazilgan. To'ldirgich moylash va germetizatsiya qobiliyatini, himoya xususiyatlarini va barqarorligini tartibga solishi aniqlangan. Olingan muhrlovchi moylash materialining rezbali birikmalardagi sinovlari o'tkazilib, u yuqori va past haroratlarda rezbaning qisilishini oldini olishi, murvatlarni oson burash va burab chiqarish imkonini berishi aniqlangan. Moylash materiali moylash va muhrlash funksiyalarini muvaffaqiyatli bajargan. Ishlatilgan neft moyi asosidagi muhrlovchi moylash materialining har tomonlama tadqiqotlari o'tkazilib, uning muhrlovchi moylash materiallariga qo'yiladigan talablarga javob berishi tasdiqlangan.
Ushbu maqola tabiiy mineral sorbentlarning, xususan, faollashtirilgan ko'mirning neft mahsulotlarini, jumladan, ishlatilgan mineral moylarni tozalashdagi samaradorligini o'rganishga bag'ishlangan. Tadqiqotda O'zbekistonda mavjud bo'lgan mahalliy xom-ashyolardan, masalan, meva chiqindilaridan foydalangan holda yuqori sifatli faollashtirilgan ko'mir olish va uni neftni tozalash jarayonida qo'llash usullari ko'rib chiqiladi. Maqolada turli sorbentlarning (silikagel, seolitlar, alyumogellar, faollashtirilgan ko'mir) qo'llanilishi va ularning samaradorligi solishtiriladi. Xususan, mahalliy montmorillonit va meva chiqindilaridan tayyorlangan faollashtirilgan ko'mirning neft moylarini tozalashdagi samaradorligi va qo'llash mexanizmlari o'rganiladi. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, faollashtirilgan ko'mir neft mahsulotlaridan suvni ajratish, rangini ochiltirish va turlixil tuzlarni sorbsiyalashda samarali vosita hisoblanadi. Shuningdek, maqolada mazkur ishni qo'llash bo'yicha patent ma'lumotlari ham keltirilgan.
Ushbu kitob, 2019-yilda Qozogʻistonning Ostona shahrida boʻlib oʻtgan V Global Science and Innovations anjumanida taqdim etilgan ilmiy maqolalar toʻplamidir. Toʻplamda jahonning turli mamlakatlaridan kelgan olimlar va tadqiqotchilarning innovatsion gʻoyalari va ilmiy ishlanmalari, ayniqsa, Qozogʻiston va Markaziy Osiyo mintaqasining fan va texnika sohasidagi yutuqlari aks ettirilgan. Kitobda energetika, kimyo, qishloq xoʻjaligi, tibbiyot, ekologiya, ijtimoiy fanlar va boshqa koʻplab yoʻnalishlardagi dolzarb muammolar yechimlari boʻyicha ilmiy ishlar, tadqiqotlar va takliflar mavjud. Shuningdek, Qozogʻistonning fan va innovatsiyalar sohasidagi kelajagi va taraqqiyoti yuzasidan muhim maʼlumotlar berilgan.
Ushbu hujjat turli xil avtobus turlari, ularning tarixi, rivojlanishi va qo'llanilishiga bag'ishlangan. Unda avtobuslarning etimologiyasi, ilk tarixiy bosqichlari, turli mamlakatlarda paydo bo'lishi, texnologik rivojlanishi, dizayni va turizm, transport kabi sohalarda qo'llanilishi haqida ma'lumotlar keltirilgan. Hujjat avtobuslarning keng tarqalganligi, ularning jamiyatdagi roli va turli xil ehtiyojlarga moslashuvchanligini ko'rsatadi.
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasida ekologik muammolarni, xususan chiqindilar bilan bog'liq vaziyatni tahlil qiladi. Unda chiqindilarning turlari, hosil bo'lish manbalari, atrof-muhitga ta'siri va ularni kamaytirish yo'llari ko'rib chiqilgan. Kitobda chiqindilarni qayta ishlashning ekologik va iqtisodiy ahamiyati, shuningdek, bu boradagi xalqaro tajriba va O'zbekistonning yutuqlari yoritilgan. Kitob oxirida mualliflar mavzuga doir xulosalar va tavsiyalar berishgan.
Ushbu doktorlik dissertatsiyasi neftni qayta ishlash jarayonlari, xususan, benzin va moylarni fiziko-kimyoviy usullar bilan tadqiq qilishga bag'ishlangan. Tadqiqotda Fergana neftni qayta ishlash zavodining Ai-91 benzinining kimyoviy tarkibi gaz-xromatografiya-mass-spektrometriya usuli bilan o'rganilgan va ushbu benzinning turli komponentlari aniqlangan. Shuningdek, bir qator organik birikmalarning (dimetilbenzol, trimetilbenzon va boshqalar) kvant-kimyoviy hisob-kitoblari keltirilgan. Ishda chiqindi moylarni qayta ishlash, ulardan foydalanishning turli usullari va ekologik jihatlari ham yoritilgan.