Социолингвистика
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Ushbu kitob sotsiolingvistika va tilshunoslikning turli jihatlarini o'rganadi. Unda til, jamiyat va madaniyat o'rtasidagi bog'liqlik, gender, etnik kelib chiqishi, ijtimoiy sinf kabi omillarning tilga ta'siri hamda tilning inson hayotidagi roli muhokama qilinadi. Shuningdek, kitobda nutq uslublari, tananing tili, evfemizmlar va madaniyatlararo kommunikatsiya kabi mavzularga ham to'xtalib oʻtilgan.
Ushbu bitiruv malakaviy ishi, tilning ijtimoiy tabiatini va xorijiy tillarni o'rganishda sotsiolingvistik yondashuvni o'rganishga bag'ishlangan. Unda tilning ijtimoiy jihatlari, sotsiolingvistika nuqtai nazaridan til hodisalari tahlil etiladi, O'zbekistondagi sotsiolingvistik vaziyatga e'tibor qaratiladi. Ish tilning shakllanishi va rivojlanishiga ta'sir etuvchi barcha omillarni ko'rib chiqadi. Shuningdek, til va jamiyat o'rtasidagi munosabatlar tahlil qilinadi.
Ushbu hujjat ingliz tilshunosligiga bag'ishlangan bo'lib, unda o'rin olmoshlarining semantik va sintaktik xususiyatlari chuqur o'rganiladi. Unda o'rin olmoshlarining lingvistik nazariyalar doirasidagi roli, grammatik kategoriyalari va funktsional turlari tahlil qilinadi. Tadqiqot zamonaviy ingliz tilidagi o'rin olmoshlarining o'ziga xos xususiyatlarini ochib berishga qaratilgan bo'lib, ularning gap tuzilishidagi ahamiyatini ko'rsatib beradi.
Ushbu kitob reklama va uning til xususiyatlariga bag'ishlangan. Unda reklamaning jamiyatdagi o'rni, tarixi, tuzilishi va uslubiy vositalari tahlil qilinadi. Shuningdek, reklama matnlarining lingvistik va sotsiolingvistik jihatlari ko'rib chiqiladi, turli reklama strategiyalari va ularning auditoriyaga ta'siri o'rganiladi.
Ushbu kitob O'zbekiston Sharqshunoslik institutida Xitoy filologiyasi kafedrasi tomonidan tayyorlangan bo'lib, Xitoyda til siyosati va til vaziyatini sotsiolingvistik tahlil qilishga bag'ishlangan. Qo'llanma magistratura talabalari uchun mo'ljallangan.
Maqolada XX asrning oxirida Germaniya sotsiolingvistik modelining shakllanish xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Milliy sotsiologik modelni (Germaniya sotsiolingvistikasi misolida) optimal tarzda aniqlash uchun ushbu kompleks modelni quyidagi parametrlarda o'rganish zarur: 1) ijtimoiy omillarning tilga ta'siri yo'llari va shakllari tahlili; 2) jamiyatning ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayotidagi o'zgarishlarning tilda aks etish tamoyillarini izlash; 3) tilning mavjud bo'lishining ichki qonuniyatlari va uning funktsiyalarining rivojlanishi uchun xos bo'lgan qonuniyatlar o'rtasidagi o'zaro ta'sir mexanizmini ko'rib chiqish; 4) odamlar tomonidan til jarayonlarini boshqarish tizimini o'rnatish va boshqalar. Tilning ijtimoiy обусловленностини o'rganishning nazariy jihatlari tabiiy, ijtimoiy omillar struktura sifatida ko'rib chiqiladi, ularning tasnifi, tilning rivojlanishi va ishlashidagi ijtimoiy va ichki qonuniyatlar nisbati, til tuzilishining turli darajalariga ijtimoiy omillarning ta'sirining o'ziga xosligi tahlil qilinadi. Tilning funksiyalash va rivojlanish jarayonida namoyon bo'ladigan sotsiolizatsiyalashgan munosabatlarni ajratishning asosiy mezoni ijtimoiy mezon hisoblanadi. Ushbu holatda tildagi munosabat faqatgina ularning ijtimoiy mohiyati tufayli lingvistik jihatdan muhim bo'ladi. Sotsiolingvistik tadqiqotlar tilning funktsional va ichki tuzilish rivojlanishiga ijtimoiy omillarning ta'sirini to'rt turga bo'lish mumkin: 1) umumnazariy, metodologik va mafkuraviy xususiyatga ega tadqiqotlar; 2) tilning ijtimoiy funktsiyalarining rivojlanishiga ijtimoiy omillarning ta'sirini tahlil qiluvchi tadqiqotlar; 3) til tuzilishining barcha darajalarining (leksik-semantik, fonologik, morfologik, sintaktik va uslubiy) hodisalari va elementlariga aniq ta'sirini ishlab chiqishga bag'ishlangan tadqiqotlar; 4) aralash xarakterdagi tadqiqotlar, ularda umum nazariy va metodologik muammolarni yoritish ijtimoiy omillarning ta'siriga oid aniq masalalarni ishlab chiqish bilan birlashtirilgan.
Ushbu hujjatda 2007, 2009 yillarda chop etilgan xalqaro ilmiy konferensiya "Til, madaniyat, jamiyat" materiallari keltirilgan. Unda sotsiolingvistika, psixolingvistika, lingvodidaktika, chet tillarni o'qitish usullari, iqtisodiy globallashuvda biznes va kommunikatsiya kabi mavzularga oid maqolalar va tezislar jamlangan. Shuningdek, ingliz tilini o'rganish, undosh va unli harflarning o'qilishi kabi mavzularga ham to'xtalib o'tilgan. Kitob turli tillardagi matnlarni qamrab olgan bo'lib, tilshunoslik, madaniyatshunoslik va ijtimoiy fanlar sohasidagi tadqiqotchilar uchun qiziqarli bo'lishi mumkin.
Ushbu maqola XX asr oxirida Germaniya sotsiolingvistik modelining shakllanish xususiyatlariga bag'ishlangan. Unda nemis sotsiolingvistik modelini yaratish uchun zarur bo'lgan asosiy parametrlar, tilga ijtimoiy omillarning ta'siri, jamiyat hayotidagi o'zgarishlarning tilda aks etishi, tilning ichki qonuniyatlari va funksiyalari, shuningdek, til jarayonlarini boshqarish tizimi kabi masalalar ko'rib chiqiladi. Shuningdek, tilning ijtimoiy обусловленности nazariy jihatlari, ijtimoiy omillar tasnifi, tilning rivojlanishi va faoliyatidagi ichki qonuniyatlar, ijtimoiy omillarning tilning turli darajalariga ta'siri tahlil qilinadi. Maqolada ijtimoiylashgan munosabatlarni aniqlash mezonlari, tilning ijtimoiy mohiyati, strukturalizm va lingvistik biologizmning kamchiliklari, ijtimoiy omillarning til rivojiga ta'siri, sotsiolingvistik tadqiqotlarning turlari, nemis tilining sotsiolingvistik tasnifi, B. Bernstayn va U. Labovning konsepsiyalari, etnolingvistik vaziyatlar va til siyosati masalalari ham o'rganiladi.
Ushbu kitob tarjima nazariyasi va amaliyotiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda tarjima jarayonining sotsiolingvistik jihatlari, ekvivalentsiz leksikaning o‘ziga xosliklari va tillararo lakunarlik muammolari chuqur tahlil etiladi. Kitobda tarjima jarayonida madaniyatlararo muloqotning ahamiyati, shuningdek, turli tillardagi lisoniy birliklarning ekvivalentligi masalalari ko‘rib chiqiladi. Muallif tarjima sifatiga ta’sir etuvchi omillarni, xususan lingvomadaniy tafovutlarni va tarjimonning mahoratini baholash mezonlarini aniqlashga harakat qiladi.