The phosphate(Fosfor)
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Qisqacha mazmun mavjud emas.
Ushbu o'quv qo'llanma O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligining 2019 yil 20 iyuldagi 654-sonli buyrug'iga asosan nashrga tavsiya etilgan. Qo'llanma umumiy va noorganik kimyo, analitik kimyo va organik kimyo tarmoqlarini o'z ichiga oladi. Kimyo fani muhandislik va ilmiy tadqiqotlar uchun zarur tabiiy fanlardan biridir. Kimyo fani dunyoda hamma narsani, tushunish uchun zarurdir. Kimyo fani kimyoviy jarayonlar, kimyoviy elementlar va kimyoning asosiy qonunlarini o'rganadi.
Ushbu kitobda I.A.Abdugafurov, Sh.S.Alimov, A.I.Matkarimovalar tomonidan yaratilgan va kimyo elementlarining asosiy xususiyatlari, ularning davriy jadvaldagi o'rni, fizik va kimyoviy xossalari, qo'llanilishi va tarixi haqida ma'lumot berilgan. Kitob kimyo fakulteti talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, unda har bir elementga oid matnlar, topshiriqlar, savollar va testlar mavjud. Qo'llanma ingliz tilini o'rganishda va kasbiy bilimlarni chuqurlashtirishda yordam beradi.
Ushbu avtoreferat silikon (kremniy) kristall panjarasida fosfor va galliy aralashmalarining binar birikmalari hosil bo'lishini boshqarish texnologiyalarini, ularning elektrofizik, fotoelektrik va optik xususiyatlarini o'rganishga bag'ishlangan doktorlik dissertatsiyasining qisqacha mazmunini o'z ichiga oladi. Tadqiqotda kremniyga fosfor va galliy atomlarini qo'shib diffuziya qilishning optimal sharoitlari aniqlanib, yangi Si₂GaP turidagi birikmalar hosil qilish texnologiyasi ishlab chiqilgan. Ushbu yangi birikmalar asosida tayyorlangan fotoelementlarning sezgirlik diapazoni kengayganligi va ularning samaradorligi yuqori ekanligi ko'rsatilgan.
Ushbu kitob Kimyo fanining umumiy va noorganik kimyo bo'limlarini o'z ichiga oladi. Unda kimyo fanining asosiy tushunchalari, atom tuzilishi, davriy sistema, kimyoviy bog'lanishlar, eritmalar, elektroliz, oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari, metallar va ularning birikmalari, ishqoriy metallar, ishqoriy-yer metallar, galvanik elementlar, va boshqa ko'plab muhim mavzular yoritilgan. Kitobda har bir mavzu bo'yicha nazariy ma'lumotlar berilgan va ulardan keyin nazorat savollari hamda amaliy mashg'ulotlar keltirilgan. Kitobning oxirida esa glossariy va mualliflar haqidagi ma'lumotlar keltirilgan.
Ushbu kitob anorganik kimyo bo'yicha laboratoriya mashg'ulotlarini o'tkazish uchun mo'ljallangan qo'llanma hisoblanadi. Unda laboratoriya ishlarining maqsadlari, zaruriy jihozlar, bajarish tartibi va xavfsizlik qoidalari keltirilgan. Shuningdek, har bir laboratoriya ishining nazariy asoslari, savollar va masalalar bilan ta'minlangan. Qo'llanma talabalarga laboratoriya texnikasini o'rganish, amaliy ko'nikmalarni shakllantirish va nazariy bilimlarni mustahkamlashga yordam beradi.
Ushbu kitob fosfor va fosforli o'g'itlar haqida ma'lumot beradi. Kitobda fosforning xossalari, olinishi, ishlatilishi, fosforli o'g'itlar va ularning ahamiyati, mineral o'g'itlar va ularni ishlab chiqarish texnologiyalari batafsil yoritilgan.
Maqolada fosfatlar va fosfatli kukunlar haqida bahs yuritiladi. Mualliflar, fosfatlar atrof-muhitga zararli, degan fikrga qarshi chiqib, bu boradagi xavotirlar asossiz ekanligini ta'kidlaydilar. Ular, fosfatlar aslida o'simliklar va suv o'tlari o'sishini rag'batlantirishi, bu esa o'z navbatida suv hayvonlari uchun ozuqa manbai bo'lishini ta'kidlaydilar. Maqolada, shuningdek, odamning suv ekotizimlariga ta'siri, xususan, biobalansning buzilishi va suv resurslarining kamayishi ham muhokama qilinadi. Mualliflar, fosfatlar bilan bog'liq muammolar, asosan, odamning ekotizimlarga aralashuvi natijasida kelib chiqqanini ta'kidlaydilar.
Maqolada fosfatlar va fosfatli kukunlarning foydasi va zarari haqida bahs yuritiladi. Mualliflar, ekologlar tomonidan fosfatlarning xavfliligi haqidagi da'volarni tanqid qilib, ularning o'simliklar o'sishini rag'batlantirish va suv ekotizimida muhim rol o'ynashini ta'kidlashadi. Maqolada, shuningdek, biobalansning buzilishi va fosfatlardan foydalanishni cheklashning salbiy oqibatlari haqida ham so'z yuritiladi. Bundan tashqari, "ekologik toza" yuvish vositalarining tarkibi va ularning xavfliligi ham muhokama qilinadi. Maqola fosfatlar haqidagi haddan tashqari xavotirlar va ekologik mahsulotlar atrofidagi marketing hiylalariga qarshi chiqadi.
Qarshi Davlat Universiteti Kimyo kafedrasi tomonidan tayyorlangan mazkur uslubiy qo'llanma «Noorganik kimyo» fanidan 1-kurs tabiiy fanlar fakulteti talabalari uchun laboratoriya mashg'ulotlarini bajarishga mo'ljallangan. Qo'llanmada kimyoviy idishlar, laboratoriya jihozlari, moddalar bilan ishlash qoidalari, birinchi yordam ko'rsatish, shuningdek, kimyoviy reaksiyalar, eritmalarning muhiti, indikatorlar kabi mavzular bo'yicha batafsil ma'lumotlar berilgan. Har bir mavzu laboratoriya tajribalarini bajarish ketma-ketligini, qo'llaniladigan reaktivlar va jihozlarni, olingan natijalarni izohlashni va reaksiya tenglamalarini yozishni o'z ichiga oladi. Kitobda azot, fosfor, mishyak, surma, vismut, xrom, marganets, temir, kobalt, nikel, qalay, qo'rg'oshin elementlari va ularning birikmalari hamda kompleks birikmalar mavzulari o'rganiladi.