Asarda Cho‘li Iroq kuyining ta’siri ostida er-xotin munosabatlarida yuzaga kelgan tushunmovchiliklar va his-tuyg‘ular tasvirlangan. Muhabbat ismli ayolning kuyga bo‘lgan hissiy munosabati Baxtiyorning rashkini qo‘zg‘atadi, ammo oxir-oqibatda ular o‘tmish xotiralari va tuyg‘ularni birga kechirib, munosabatlarini mustahkamlaydi.
Qadim zamonlarda zolim podshoh oltmish yoshdan oshganlarni o'ldirish haqida farmon chiqaradi. Berik ismli yigit otasini sandiqqa yashiradi. Podshoh xazinani olish uchun xalqni tog'ga jo'natadi, ammo yo'lda suvsizlikdan ko'pchilik qiriladi. Berik otasining maslahati bilan sigirlarni suv topishga yo'naltiradi va xalqni qutqaradi. Xazinada odamlar sirli ungurga kirib yo'qoladi. Berik otasining maslahati bilan ungurdan omon chiqadi va podshohdan oltmish yoshdan oshganlarni o'ldirish farmonini bekor qilishni so'raydi. Podshoh farmonni bekor qiladi va Berik otasi va boshqa keksalarni o'limdan qutqaradi.
Ertak chol va kampirning jo'xori ekinlarini hakka degan qushning yeb ketishi, cholning tuzoq o'rnatib hakkani ushlashi va hakkaning evaziga sehrli dasturxon taklif qilishi haqida hikoya qiladi. Chol hakkaning uyiga borib, sehrli dasturxonni oladi, lekin uyiga qaytayotganda boylikka hirs qo'yib, yana hakkani tutishni o'ylaydi. Uyga kelgach, dasturxonni ishlatmoqchi bo'ladi, ammo dasturxon ishlamaydi. Chol yomon niyat qilgani uchun sehrli dasturxonning kuchini yo'qotganini anglab yetadi.
Ushbu kitob sholichilik haqida bo'lib, uning xalq xo'jaligidagi ahamiyati, tarixi, ekilish mintaqalari, hosildorligi, morfologik va biologik xususiyatlari, O'zbekistonda ekiladigan navlari, yetishtirish texnologiyalari, kasalliklari, zararkunandalari va ularga qarshi kurash choralari, hosilni yig'ishtirish usullari hamda ko'chat usulida yetishtirish kabi masalalarni o'z ichiga oladi.
Ushbu hujjat, O'zbekiston Respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tayyorlangan, Toshkent Davlat Sharqshunoslik Instituti talabasi tomonidan yozilgan "Van Men she'riyatida ramzlar (80-90-yillar asarlari)" mavzusidagi referatdir. Referatda Van Men ijodida ijtimoiy hodisalarning aks etishi, "Choliy" asarining badiiy xususiyatlari, sujet motivi va obrazlar ramziy ma'nolari tahlil qilingan. Shuningdek, asarda qahramonning ichki dunyosidagi o'zgarishlar, tabiat bilan uyg'unligi, ruhiy yuksalishi va beqiyoslikka intilishi kabi mavzular yoritilgan. Referatda muallif Van Men ijodining o'ziga xosligini, uning asarlarida ramzlarning ahamiyatini ochib berishga harakat qilgan.
Ertak kichkina niholning katta daraxt bilan do'stlashuvi, hayot, tabiat hodisalari haqidagi suhbatlari haqida hikoya qiladi. Nihol daraxtdan hayot saboqlari va tabiat mo'jizalari haqida bilib oladi.
Ushbu matn Van Menning "Choli" hikoyasining tahlili bo'lib, unda asosan Xitoy adabiyotining modernizatsiya jarayoni, Van Men ijodining o'ziga xos xususiyatlari, asarning ramziy ma'nosi, xususan, suv, yo'l, ot va tog' obrazlarining semantikasi ko'rib chiqiladi. Shuningdek, asarda qahramonning ma'naviy yuksalishi, tabiat bilan uyg'unligi va modernistik uslub elementlari tahlil qilinadi.
Ushbu kitob O'rta ta'lim muassasalarining 11-sinfi va o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi muassasalarining o'quvchilari uchun mo'ljallangan bo'lib, O'zbekistonning XX asrdagi adabiyoti va jahon adabiyotidan namunalar, jumladan, Abdurauf Fitratning "Abulfayzxon" fojiasi, Abdulhamid Cho'lponning "Kecha", Erkin Vohidovning "Ruhlar isyoni", Rashod Nuri Guntekinning "Choliqushi" kabi asarlarini o'z ichiga oladi. Kitobda shuningdek, mustaqillik davri o'zbek she'riyati, nasri va dramaturgiyasi haqida ma'lumotlar ham berilgan.
Ushbu kitob otlar, ularning yasalishi, turlari va sintaktik vazifalarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda ot yasovchi qo'shimchalar, qo'shma otlar, juft otlar, qisqargan otlar, mansublik otlari va ko'p ma'nili otlar haqida ma'lumotlar berilgan.
Ertakda maqtanchoq jo'ja haqida hikoya qilinadi. Ona tovuqning o'n bir bolasidan biri doimo o'zini maqtaydi va boshqalarni mensimaydi. Uning bu xulqi atrofdagilarga yoqmaydi. Bir kuni u o'ziga mos uy qidirib yo'lga chiqadi. Yo'lda soy, olov, daraxt kabi narsalarga duch keladi va ularga yordam berishdan bosh tortadi. Oxir-oqibat, bir uyga kirib qoladi, lekin u yerda uni oshpaz ushlab oladi. Oshpaz uni yuvmoqchi bo'ladi, lekin jo'ja yordam so'ragan suv va olov unga yordam bermaydi, chunki u ilgari hech kimga yordam bermagan edi. Jo'ja qochib qutuladi va uyga qaytib, maqtanchoqlikni tashlaydi.