Atrof-muhit muhofazasi
Ushbu oʻquv-uslubiy qoʻllanma "Atrof-muhit muhofazasi" fanidan amaliy mashgʻulotlarni oʻtkazish boʻyicha oʻqituvchiga moʻljallangan. Qoʻllanma Oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi tomonidan 2015 yilda tasdiqlangan oʻquv dasturiga mos ravishda ishlab chiqilgan. Unda atmosfera va gidrosferani tashlama iflosliklardan muhofaza qilish usullari va uskunalari, hamda muhitni tozalashga doir hisob-kitob ishlari keltirilgan. Iqtisodiy zarar va chiqindilarni joylashtirish boʻyicha toʻlovlar ham shartli soʻm hisobida berilgan.
Asosiy mavzular
- Atmosfera havosida zaharli moddalarning tarqalish tezligini va tashlama chiqindilarning yoʻl qoʻyiladigan chegaraviy miqdorini aniqlash: Ushbu mavzu atmosfera havosiga tashlanayotgan zararli aerozol va gazlarning havoda tarqalish tezligini hamda bu tezlikka ta'sir etuvchi omillarni oʻrganishga bagʻishlangan. Unda atmosferaning tuzilishi, uning inson hayoti uchun ahamiyati, tarkibi, shuningdek, sanoat korxonalari tomonidan tashlanadigan zaharli moddalar va ularning turlari haqida ma'lumotlar berilgan. Shuningdek, zararli moddalarning konsentratsiyasini hisoblash formulalari va amaliy mashg'ulotni bajarishga doir umumiy tushunchalar keltirilgan.
- Atmosfera havosi ifloslanishining iqtisodiy zararini va uni tozalashda qoʻllaniladigan jihozlarning samaradorligini hisoblash: Mavzu tabiatni muhofaza qilishning iqtisodiy usullariga oʻtishni ta’minlash hamda Oʻzbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida belgilangan kompensatsiya toʻlovlari va jarimalar tizimini tushuntirishga qaratilgan. Unda atrof-muhitni ifloslantirganlik va chiqindilarni joylashtirganlik uchun toʻlovlarni hisoblash tartibi, shuningdek, turli ifloslantiruvchi moddalar uchun belgilangan kompensatsiya stavkalari keltirilgan.
- Oqova suvlarni mexanik tozalash inshootlari kompleksining ish samaradorligini hisoblash: Ushbu mavzu sanoat va kundalik turmush oqova suvlarini tozalashda turli xil suv tozalash qurilmalari, jumladan, mexanik tozalash usullari (yotiq, tik, radial tindirgichlar, septiklar) va ularning ish samaradorligini hisoblashga bagʻishlangan. Unda oqova suvning tarkibini aniqlash, suvni tozalashning turli bosqichlari va ulardagi texnologik jarayonlar haqida ma'lumotlar berilgan.
- Oqova suvlarni biologik usulda tozalash inshootlarining texnologik koʻrsatkichlarini hisoblash: Mavzu oqova suvlarni biologik tozalash inshootlari, xususan aerotenklar ishining texnologik koʻrsatkichlarini hisoblashga qaratilgan. Unda aerotenkning tuzilishi, ishlash prinsipi, vazifasi, hamda undagi biokimyoviy jarayonlar va ularga ta'sir etuvchi omillar haqida batafsil ma'lumotlar berilgan.