Aspergillus авлодига мансуб термофил ва термотолерант замбуруғларнинг ўсимликларни ўсишини фаоллаштирувчи хусусиятлари

Ushbu doktorlik dissertatsiyasi jahon amaliyotida tobora muhim ahamiyat kasb etayotgan o'simliklar o'sishini rag'batlantiruvchi biopreparatlar yaratish muammosiga bag'ishlangan. Tadqiqotda Aspergillus avlodiga mansub termo- va termo-tolerant zamburug'larning o'simliklar o'sishini faollashtiruvchi xususiyatlari o'rganilgan. Zamonaviy biotexnologik usullardan foydalangan holda, ushbu mikroorganizmlarni ajratib olish, ularning morfologik-fiziologik va biokimyoviy xususiyatlarini aniqlash, ayniqsa, turli noqulay sharoitlarda ular tomonidan ishlab chiqariladigan o'simlik o'sishini ta'sir etuvchi moddalar (auksinlar va gibberellinlar)ning sintezi va ta'siri tadqiq etilgan. Tadqiqot natijalari asosida "Biофосгу" nomli samarali biopreparat yaratilib, qishloq xo'jaligi ekinlarining o'sishi va hosildorligini oshirishda uning amaliy qo'llanilishi bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Asosiy mavzular

• Aspergillus avlodiga mansub termo- va termo-tolerant zamburug'larning ajratilishi va skriningi: Tadqiqotning ushbu qismida o'simlik qoldiqari, tuproq namunalari va o'z-o'zidan qizdiruvchi manbalardan termofil va termo-tolerant zamburug'larning 93 ta shtammi ajratib olindi. Ikkilamchi metabolitlar, xususan, o'simlik o'sishini ta'sir etuvchi moddalar (indol-3-sirka kislotasi va gibberellinlar) sintezi bo'yicha eng faol bo'lgan Aspergillus sp. 8 (termo-tolerant) va Aspergillus sp. 2 (termofil) shtammlari tanlab olindi.
• Ajratilgan shtammlarning filogenetik va molekulyar-genetik tahlili: 18S rRNA gen-sekvensiya asosida olib borilgan filogenetik tahlillar natijasida ajratib olingan shtammlar Aspergillus terreus 8 va Aspergillus fumigatus 2 turlariga mansub ekanligi aniqlandi. Molekulyar-genetik identifikatsiya ushbu shtammlarning mavjud gen bankidagi boshqa vakillar bilan yuqori o'xshashligini ko'rsatdi.
• Oziqa muhiti tarkibining shtammlarning o'sishiga va o'simlik o'sishini ta'sir etuvchi moddalar sinteziga ta'siri: Turli azot (masalan, (NH4)2SO4, NaNO3) va uglerod (masalan, saxaroza, maltoza) manbalarining shtammlar tomonidan indol-3-sirka kislotasi (ISK) va gibberellinlar (GK) sinteziga ta'siri o'rganildi. Natijalar shuni ko'rsatdiki, tegishli azot va uglerod manbalaridan foydalanish shtammlarning faolligini sezilarli darajada oshiradi. Optimal sharoitlarda shtammlar yuqori miqdorda ISK va GK sintezlaydi.
• Shur sharoitida shtammlarning biologik xususiyatlari: NaCl va Na2SO4 ning turli konsentratsiyalarida o'simliklarning rivojlanishi va o'sishiga ta'siri o'rganildi. Sho'r sharoitlar shtammlarning biomassa hosil qilishini va shu bilan birga, indol-3-sirka kislotasi va boshqa indol-halqali metabolitlar sintezini oz miqdorda kamaytirishi aniqlandi. Shu bilan birga, ayrim indol-halqali birikmalar, masalan, 1H-indol-2-karboksial, 5-xlor-, etil efir shtammlar tomonidan sintezlanishi birinchi bor aniqlandi.
• Shtammlar tomonidan ishlab chiqarilgan biologik faol moddalarning o'simliklar o'sishiga va rivojlanishiga ta'siri: A.fumigatus 2 va A.terreus 8 shtammlarining kultura suvi bilan ishlov berilganida bug'doy navlarining o'sishi va rivojlanishining rag'batlantirilishi kuzatildi. Tadqiqotlar asosida "Biофосгу" nomli biopreparat ishlab chiqildi. Ushbu preparat paxta, bug'doy va boshqa qishloq xo'jalik ekinlarining o'sishini va rivojlanishini tezlashtirishga hamda hosildorlikni oshirishga yordam beradi. Daladagi sinovlar natijasida paxta hosili 43,5 c/ga oshishi kuzatilgan.