Psixogigiena fani bo’yicha o’quv metodik kompleks

Oʻzbekiston Respublikasi Xalq taʼlimi vazirligi Ajiniyoz nomidagi Nukus Davlat pedagogika instituti Pedagogika fakulteti Psixologiya kafedrasi tomonidan tayyorlangan «PSIXOGIGIENA» fani boʻyicha oʻquv metodik kompleksi bakalavriat bosqichi talabalari uchun moʻljallangan. Kitobda psixogigienaning predmeti, vujudga kelishi, ijtimoiy ahamiyati, shuningdek, stress, uyqu, mehnat, jinsiy munosabatlar, bolalar va oʻsmirlar psixogigienasi kabi muhim mavzular atroflicha yoritilgan.

Asosiy mavzular

Psixogigiena predmeti: Psixogigiena - psixika sogʻligini saqlash va mustahkamlashga yoʻnaltirilgan tadbirlarni ishlab chiqaruvchi va amalga oshiruvchi gigiena sohasi. Unda psixogigienaning qanday shakllanganligi, uning turli boʻlimlari (yosh, mehnat, turmush psixogigienasi va h.k.), psixik salomatlikni saqlashning muhimligi va muhit omillarining taʼsiri haqida soʻz boradi. Psixogigienaning tarixi, jahon psixogigiena tashkilotlari va ularning faoliyati ham yoritilgan.
Psixogigienaning vujudga kelishi va rivojlanishi: Psixogigienaning asosiy maqsadi jamiyat va har bir shaxsning ruhiy salomatligini saqlash. Unda tarbiya, taʼlim, mehnat jarayonlarining sifati, shaxsning hayot tarzini tashkil etish muhim rol oʻynaydi. Psixogigienaning shakllanishida buyuk allomalar (Galen, Abu Ali Ibn Sino) hamda zamonaviy olimlarning hissasi haqida maʼlumot beriladi. Xalqaro psixogigiena tashkilotlarining tuzilishi va faoliyati ham keltirilgan.
Xalq sogʻligʻi va davlat siyosati: Aholining sogʻligʻini saqlash va mustahkamlashda davlat siyosatining oʻrni, ijtimoiy munosabatlarning ahamiyati, sogʻlom turmush tarzini targʻib qilish zarurati bayon etiladi. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida sogʻliqqa berilgan eʼtibor va «Sogʻlom avlod yili» kabi davlat tashabbuslari tilga olinadi.
Sogʻliq va kasallik: Sogʻliq tushunchasining aniqligi, uning kasallik bilan bogʻliqligi, tibbiy xodimlarning sohaga munosabati va ushbu muammolarning ijtimoiy-iqtisodiy ildizlari tahlil qilinadi. Sogʻliqni saqlashda shifokorning moddiy manfaatdorligi va uning kasallikni davolashdan koʻra sogʻliqni saqlashga ustunlik berishi lozimligi taʼkidlanadi.
Stress muammosi: Stressning organizmga taʼsiri, uning turlari (fiziologik, psixologik, informatsion, emotsional), stressning kelib chiqish sabablari va uning oldini olish usullari haqida maʼlumot beriladi. Stressni boshqarishda shaxsning roli va usullari koʻrib chiqiladi.
Psixogigiena inson miyasining funktsiyasidan kelib chiqishi: Miya tuzilishi va funksiyalari, uning faoliyatiga taʼsir etuvchi omillar (shovqin, rang, ovoz) va ularning psixogigienik ahamiyati tahlil qilinadi. Har bir shaxsning oʻziga xos psixologik xususiyatlariga koʻra individual yondashuv zarurati taʼkidlanadi.
Mehnat psixogigienasi: Mehnatning inson sogʻligʻi va psixikasiga taʼsiri, jamoa va ish joyining ijtimoiy-psixologik muhitining ahamiyati, ish sharoitining salomatlikka taʼsiri haqida soʻz boradi. Ish joyining estetik jihatlari, mehnatni tashkil etish va boshqarish uslublari ham koʻrib chiqiladi.
Iroda va uning sogʻliq uchun ahamiyati: Iroaning shakllanishi, uning sogʻliqni saqlash va mustahkamlashdagi roli, irodani rivojlantirish yoʻllari haqida maʼlumot beriladi. Sport va jismoniy tarbiyaning irodani mustahkamlashdagi oʻrni ham taʼkidlangan.
Oʻsmirlik davridagi psixogigienada jinsiy etilishni hisobga olish: Oʻsmirlik davridagi jinsiy rivojlanishning oʻziga xos xususiyatlari, bu davrdagi psixologik va hissiy oʻzgarishlar, ularga taʼsir etuvchi omillar va ota-onalar hamda jamiyatning oʻrni haqida soʻz boradi.
Kun tartibi: Har bir yosh davri uchun kun tartibining ahamiyati, uning inson sogʻligʻi va faoliyatiga taʼsir etuvchi jihatlari tahlil qilinadi.
Ishlovchi ayollarning psixogigienik muammolari: Ishlayotgan ayollarning ish va uy yumushlari bilan bogʻliq yuklamalari, ularning psixik sogʻligʻiga taʼsiri va bu muammolarni hal etish yoʻllari koʻrib chiqiladi.
Jinsiy munosabatlar psixogigienasi: Muhabbat, nikoh va oila psixologiyasi, ularning sogʻliqqa taʼsiri, nikohga tayyorlanmaslik oqibatlari, oila modelleri va er-xotin munosabatlarining ahamiyati tahlil qilinadi. Shuningdek, qarish jarayonining psixogigienik jihatlari ham yoritilgan.
Boshqaruv faoliyatining psixogigienik jihatlari: Rahbarlik uslublari, rahbarga xos xislatlar, xodimlarga munosabatda psixologik omillarning oʻrni, xodimlarni ragʻbatlantirish yoʻllari va jamoaviy munosabatlar psixogigienik jihatlari koʻrib chiqiladi.
Psixogigiena va markaziy nerv sistemasiga taʼsir etuvchi dorilar: Psixotrop dorilar, ularning markaziy nerv sistemasiga taʼsiri, psixik faoliyatga taʼsiri va psixologik kurash usullari haqida maʼlumot beriladi. Narkotik moddalar, ularning inson psixikasiga taʼsiri va ushbu moddalarga bogʻlanib qolish (narkomaniya) va davolash muammolari ham koʻrib chiqiladi.