The evolution of musical pedagogy of the karakalpak people of the historian-theoretical aspects
Mazkur maqola qadimiy karakalpak xalqining musiqa pedagogikasini tarixiy-nazariy jihatdan oʻrganish muammosiga bagʻishlangan. Unda insoniyat madaniyatining rivojlanish davrlari, qadimgi sivilizatsiyalar, xususan, qadimiy Misr, Rim, Xitoy, Hindiston, Bobil va Xorezm kabi sivilizatsiyalar, ularning moddiy madaniyati, shuningdek, hozirgi kungacha yetib kelgan karakalpak xalqining oʻziga xos va qadimiy ogʻzaki ijodiyoti, xususan, oʻrta asrlarda, Oltin Oʻrda imperiyasi davrida yuksak rivojlangan zhyraochilik sanʼati va uning asosiy cholgʻu asbobi boʻlgan qobiz haqida batafsil maʼlumot berilgan. Maqolada qobizning turkiy kelib chiqishi, uning eng qadimiy musiqa asbobi ekanligi, zhyraochilik va baxshichilikning shakllanishi, ularning ijtimoiy roli, ijrochilik maktablari va bu sanʼatning jahon madaniyatiga taʼsiri ham yoritilgan. Karakalpak xalqining musiqiy madaniyatida tarix va anʼanalarning oʻrni, milliy gʻurur va vatanparvarlik tuygʻularining ifodasi ham alohida taʼkidlangan.
Asosiy mavzular
- Qadimiy sivilizatsiyalar va Karakalpak ogʻzaki ijodi: Maqolada qadimiy Misr, Rim, Xitoy, Hindiston, Bobil, Xorezm kabi qadimiy sivilizatsiyalar bilan bir qatorda, hozirgi kungacha yetib kelgan Karakalpak xalqining oʻziga xos ogʻzaki ijodiyoti, xususan, oʻrta asrlarda yuksak rivojlangan zhyraochilik sanʼati va uning ahamiyati haqida soʻz boradi.
- Zhyraochilik sanʼati va qobiz cholgʻusi: Bu mavzuda zhyraochilik sanʼatining rivojlanishi, oʻrta asrlarda yashagan mashhur zhyraolar (SappyorZhyrau, ShalkizZhyrau, DospambetZhyrau, KaztuganZhyyrau) hamda ularning asosiy ijro vositasi boʻlgan qobiz cholgʻusining kelib chiqishi, tarixi va ahamiyati haqida batafsil maʼlumotlar berilgan. Qobizning turkiy kelib chiqishi va uni birinchi boʻlib qoʻllagan Korkytata haqida hikoya qilinadi.
- Karakalpak musiqa madaniyatining oʻziga xosliklari: Mavzu Karakalpak musiqasining folklor bilan bogʻliqligi, Turk va Eron xalqlari madaniyatiga xos xususiyatlarning qoʻshilishi, zhyrau va baxshi ijrochiligining oʻziga xos uslublari, ularning ijtimoiy va madaniy hayotdagi oʻrni, ijrochilik maktablari va bu sanʼatning kelajak avlodlarga yetib kelishida tutgan oʻrni haqida soʻz yuritadi.
- Zhyraolarning ijtimoiy va siyosiy roli: Maqolada zhyraolarning nafaqat sanʼatkor, balki xalq orasida hurmatga sazovor shaxslar, hatto podshohlarning maslahatchilari va qoʻshin boshliqlari boʻlganliklari, ularning ijodiyoti xalqning siyosiy va ijtimoiy hayotiga taʼsir koʻrsatganligi haqida maʼlumotlar keltirilgan.