Yuguruvchilarning yillik tayyorgarlik mashg‘ulotlar jarayonini boshqarish
Ushbu dissertatsiya Oʻzbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti huzuridagi ilmiy daraja beruvchi DSc03/30.12.2019.Ped.28.01 raqamli ilmiy kengash tomonidan Saidova Nigora Rustam qizining "Yuguruvchilarning yillik tayyorgarlik mashg'ulotlar jarayonini boshqarish" mavzusidagi falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi avtoreferatidir. Unda qisqa masofaga yuguruvchi sportchilarning yillik tayyorgarlik jarayonlarini boshqarishda pedagogik nazorat qilish, mashg'ulotlarni optimallashtirish va sport natijalarini yaxshilash bo'yicha ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zaruriyati: Hozirgi kunda jahon sport arenalaridagi yuqori natijalar sportchilar tayyorlash tizimini tubdan isloh qilish va optimal rejalashtirish asosida ko'p yillik mashg'ulot jarayonlarini istiqbolli rejalashtirish va boshqarishni talab etmoqda. Yengil atletika, xususan qisqa masofaga yugurish bo'yicha tayyorgarlik jarayonlarini optimallashtirish muhim masala hisoblanadi.
- Tadqiqotning respublikada fan va texnologiyalar rivojlanishining ustuvor yo'nalishlariga mosligi: Mazkur tadqiqot "Axborotlashgan jamiyat va demokratik davlatni ijtimoiy, huquqiy, iqtisodiy, madaniy, ma'naviy-ma'rifiy rivojlantirishda innovatsion g'oyalar tizimini shakllantirish va ularni amalga oshirish yo'llari" kabi ustuvor yo'nalishlarga mos ravishda amalga oshirilgan.
- Muammoning o'rganilganlik darajasi: Yengil atletikada sportchilar tayyorlash tizimini takomillashtirish bo'yicha mavjud ilmiy-metodik adabiyotlar, tadqiqotlar va mutaxassislar fikrlari tahlil qilinib, muammoning dolzarbligi asoslab berilgan. Shuningdek, mavjud tadqiqotlarda qo'llanilgan usullar va ularning samaradorligi ko'rib chiqilgan.
- Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Qisqa masofaga yuguruvchi sportchilarning mashg'ulot jarayonlarini majmuali nazorat yordamida boshqarish samaradorligini oshirish maqsad qilib qo'yilgan. Buning uchun quyidagi vazifalar belgilangan: boshqaruv usullarini aniqlash, pedagogik nazorat me'yorlarini ishlab chiqish, tezlikni rivojlantirish metodikasini takomillashtirish, boshqaruv modelini ishlab chiqish.
- Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Ilmiy yangiligi shundaki, start reaksiyasini va start tezligini oshirishga qaratilgan mashqlar kompleksini qo'llash hisobiga sportchilarni boshqarish imkoniyatlari oshirilgan. Amaliy ahamiyati shundan iboratki, murabbiy va sportchi orasida samarali boshqaruv qarorlarini qabul qilish darajasini oshirish uchun bosqichli, joriy, tezkor boshqaruv usullarini tizimli qo'llash muhim ekanligi ko'rsatilgan.
- Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi va aprobatsiyasi: Olingan natijalardan kelib chiqib, talaba-sportchilarga jismoniy, tezkorlik va funksional tayyorgarlikni oshirish bo'yicha aniq tavsiyalar ishlab chiqilgan hamda ular o'quv-mashg'ulot jarayoniga joriy etilgan. Tadqiqot natijalari 2 ta xalqaro va 2 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarda muhokamadan o'tkazilgan.
- Xulosalar: Sport mashg'ulotlarini boshqarish murakkab jarayon bo'lib, har bir sportchining imkoniyatidan kelib chiqqan holda yuklamalar taqsimoti va pedagogik samaradorlikni aniqlash zarur. Bosqichli, joriy, tezkor boshqaruv usullarini qo'llash, sportchilarning jismoniy, funksional holatini inobatga olish, sport natijalarini yaxshilashga yordam beradi. Tadqiqotda qo'llanilgan metodikalar samarasini berdi.