Qashqadaryo viloyati ninachilarining (Insecta: Odonata) tur tarkibi, tarqalishi va bioekologik xususiyatlari

Ushbu tadqiqot Qashqadaryo viloyati hududida tarqalgan ninachilar (Insecta: Odonata) ning tur tarkibi, tarqalishi va bioekologik xususiyatlarini oʻrganishga bag'ishlangan. Tadqiqot davomida viloyatda mavjud boʻlgan 20 tur va 1 ta kenja turdagi ninachilar aniqlangan. Ularning oilalar va avlodlar boʻyicha taksonomik tahlili amalga oshirilgan. Tadqiqotda ninachilarning yashash joylari, bioekologik xususiyatlari, antropogen omillarning ta'siri hamda mavsumiy rivojlanish davrlarini oʻrganishga alohida e'tibor qaratilgan. Shuningdek, Sympetrum avlodiga mansub ayrim turlar molekulyar-genetik tahlil qilingan va olingan ma'lumotlar Genbank'ga joylashtirilgan. Tadqiqot natijalari O'zbekistonning odonatofaunasi boyligini oʻrganish va saqlashga hissa qoʻshadi.

Asosiy mavzular

• Qashqadaryo viloyati ninachilarining tur tarkibi va taksonomik taqsimlanishi: Tadqiqot natijasida Qashqadaryo viloyatida 2 ta kenja turkum, 6 ta oila, 12 ta avlodga kiradigan 20 tur va 1 ta kenja tur aniqlangan. Libellulidae oilasi 10 tur (47,62%) bilan eng ko'p turlarga ega boʻlib, Lestidae oilasi 4 tur (19,05%), Aeshnidae oilasi 3 tur (14,29%) va Calopterygidae oilasi 2 turdan (9,52%) iboratligi, Gomphidae va Cordulegastridae oilalari esa kam turga ega ekanligi aniqlandi.
• Ninachilarning bioekologik xususiyatlari: Tadqiqotda ninachilarning yashash muhitiga koʻra evribiont, reobiont, limnobiont va stenobiont turlarga guruhlanganligi, limnobiontlar 57% (12 ta), evribiontlar 19% (4 ta), reobiontlar 19% (4 ta) va stenobiontlar 5% (1) ni tashkil qilganligi aniqlangan. Shuningdek, ninachilarning vertikal mintaqalar boʻyicha tarqalishi ham oʻrganilgan.
• Antropogen omillarning ninachilarga ta'siri: Urbanlashgan hududlarda antropogen omillarning ta'siri tahlil qilinganda, ijobiy ta'sir 42,86% (9 ta), qoniqarli ta'sir 42,86% (9 ta), sezilarsiz ta'sir 4,76% (1 ta) va salbiy ta'sir 9,52% (2 ta) ni tashkil etganligi aniqlangan.
• Sympetrum avlodiga mansub turlarning molekulyar-genetik tahlili: Sympetrum striolatum va Sympetrum meridionale turlarining molekulyar-genetik tahlili oʻtkazilgan, ularning nukleotidlar ketma-ketligi aniqlangan va Genbank'ga joylashtirilgan.