Davlat va xuquq nazariyasi, tarixi
Ushbu kitob "Davlat va huquq nazariyasi" fanidan ma'ruzalar matnlarini o'z ichiga oladi. Unda davlat va huquqning mohiyati, belgilari, funksiyalari, davlat shakllari, huquq tizimi, qonuniylik, huquqbuzarlik va yuridik javobgarlik kabi asosiy tushunchalar tahlil etiladi. Kitob oliy o'quv yurtlari talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, davlat va huquq sohasida bilim olishni istagan barcha qiziquvchilar uchun foydali bo'lishi mumkin.
Asosiy mavzular
- Davlat va huquq nazariyasining predmeti va usuli: Ushbu mavzu davlat va huquq nazariyasining fan sifatida predmeti, usullari, funktsiyalari va boshqa ijtimoiy fanlar tizimidagi o'rnini yoritadi. Talabalarga davlat va huquq to'g'risida nazariy bilim berish, ularni ushbu sohada mustaqil fikrlashga o'rgatish maqsad qilingan.
- Davlat va huquqning paydo bo'lishi: Mazkur mavzu davlat va huquqning vujudga kelishi, jamiyatdagi o'rni va ahamiyatini o'rganadi. Davlatning paydo bo'lishi to'g'risidagi turli nazariyalar, davlatning mohiyati va belgilari tahlil qilinadi. Shuningdek, davlatsiz jamiyatdan davlatli jamiyatga o'tish jarayoni ham ko'rib chiqiladi.
- Davlat shakllari: Ushbu mavzu davlat shakllari, ularning turlari, boshqaruv shakli, davlat tuzilishi va siyosiy tartib kabi masalalarni qamrab oladi. Talabalarga davlat shakllarining mohiyati, ahamiyati va rivojlanish tendensiyalari haqida bilim beriladi.
- Davlat funksiyalari: Mazkur mavzu davlat funktsiyalari, ularning turlari, ichki va tashqi funksiyalari, iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va ma'naviy funksiyalari kabi masalalarni yoritadi. Davlat funksiyalarini amalga oshirish usullari va shakllari ham ko'rib chiqiladi.
- Davlat hokimiyati va uni amalga oshirish mexanizmi: Ushbu mavzu davlat hokimiyatining mohiyati, asoslari, belgilari, tuzilishi va uni amalga oshirish usullarini o'rganadi. Davlat mexanizmi, hokimiyat vakolatlarining bo'linishi printsipi, davlat apparati, davlat idorasi, davlat organi kabi tushunchalar tahlil etiladi.
- Huquqning tushunchasi va mohiyati: Ushbu mavzu huquqning tushunchasi, mohiyati, belgilari, xususiyatlari, asosiy tamoyillari, funktsiyalari va turli nazariyalarini yoritadi. Talabalarga huquqning jamiyatdagi o'rni, ahamiyati va rivojlanish tendensiyalari haqida bilim beriladi.
- Xuquq normalari: Mazkur mavzu huquq normalarining tushunchasi, belgilari, tuzilishi va turlarini qamrab oladi. Huquq normalarining gipoteza, dispozitsiya va sanktsiya kabi elementlari tahlil etiladi. Shuningdek, huquq normalarining o'zaro munosabatlari ham ko'rib chiqiladi.
- Huquqiy munosabatlar: Ushbu mavzu huquqiy munosabatlar, ularning turlari, tuzilishi, sub'ektlari, ob'ektlari va mazmunini o'rganadi. Yuridik faktlar va ularning klassifikatsiyasi ham tahlil qilinadi.
- Huquq tizimi: Mazkur mavzu huquq tizimi, uning tushunchasi va tuzilishi, tamoyillari, O'zbekistonda huquq sohalarining yangilanishi, huquq tizimi va huquqshunoslik fanlar tizimi kabi masalalarni yoritadi. Huquqning sohalarga bo'linish asoslari ham ko'rib chiqiladi.
- Huquqbuzarlik va yuridik javobgarlik: Ushbu mavzu huquqbuzarlik tushunchasi, turlari va tarkibi, huquqbuzarlikning sabablari, yuridik javobgarlik tushunchasi, belgilari va turlarini qamrab oladi. Talabalarga huquqbuzarlik va yuridik javobgarlik o'rtasidagi bog'liqlik haqida bilim beriladi.
- Qonuniylik va huquqiy tartibot: Mazkur mavzu qonuniylik va huquqiy tartibot tushunchasi, ularning o'zaro bog'liqligi, kafolatlari, ularni ta'minlash usullari, qonuniylik va huquqiy tartibotni mustahkamlashda huquqni muhofaza qiluvchi organlarning roli kabi masalalarni yoritadi.
- Davlat va huquq tarixi: Ushbu mavzu davlat va huquq tarixi fanining predmeti, vazifasi, ahamiyati va o'rganish uslublarini yoritadi. Davlat va huquq tarixining davrlarga va tarkibiy qismlarga bo'linishi ham ko'rib chiqiladi.
- Qadimgi Sharq mamlakatlarida davlat va huquq: Ushbu mavzu qadimgi Sharq mamlakatlarida davlat va huquqning paydo bo'lishi, ularning ijtimoiy, davlat va huquq tizimi, huquqning asosiy belgilari kabi masalalarni qamrab oladi. Qadimgi Misr va Xindiston davlatlarining tuzilish xususiyatlari alohida ko'rsatiladi.
- Rim davlati va huquqi: Ushbu mavzu Rim davlati va huquqining rivojlanishi, Rimning Respublika va monarxiya davri xususiyatlari kabi masalalarni yoritadi. Talabalarga Rim huquqining ahamiyati va rivojlanish tendensiyalari haqida bilim beriladi.
- Mustamlakachilik davrida O'zbekistonda davlat va huquq: Mazkur mavzu O'zbekiston xonliklarining Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinishi va uning siyosiy-huquqiy oqibatlari, chor Rossiyasi davrida O'zbekistonda huquqiy munosabatlarning tartibga solinishi kabi masalalarni qamrab oladi.
- O'zbekistonda mustaqil davlatning bunyod bo'lishi: Ushbu mavzu O'zbekistonda mustaqil davlatning vujudga kelishi, rivojlanishining o'ziga xos xususiyatlari, Konstitutsiya va milliy davlatchilik, O'zbekiston Respublikasi adolatli fuqarolik jamiyati va demokratik huquqiy davlat qurish yo'lida isloxatchi kabi masalalarni yoritadi.