Pitkeriw qa`niygelik jumisi
Ushbu qo‘llanma O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan Qarshi davlat universitetida o‘qitiladigan sotsiolingvistika fanini o‘rganishda talabalarga yordam berish maqsadida yaratilgan. Qo‘llanma sotsiolingvistikaning predmeti, maqsad va vazifalari, tarixiy rivojlanishi, asosiy tushunchalari, o‘zbek adabiy tilining sotsiolingvistik asoslari kabi masalalarni qamrab oladi. Qo‘llanma o‘zbek tili va adabiyoti bakalavr yo‘nalishi talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, sotsiolingvistika sohasidagi bilimlarini chuqurlashtirishga va amaliy ko‘nikmalarini oshirishga yordam beradi.
Asosiy mavzular
- Sotsiolingvistikaning predmeti, maqsad va vazifalari: Sotsiolingvistika tilshunoslikning sotsiologiya bilan tutashgan sohasidir. U tilning jamiyatdagi o'rnini, ijtimoiy hayotning tilga ta'sirini, tilning ijtimoiy funktsiyalarini o'rganadi.
- Sotsiolingvistika tarixi: Fanning shakllanishi, rivojlanish bosqichlari, asosiy yo'nalishlari va muhim tadqiqotlar.
- Sinhron sotsiolingvistika: Tilning hozirgi holatini, ijtimoiy omillar bilan bog'liqlikda o'rganish.
- Adabiy tilning ijtimoiy mohiyati: Adabiy tilning jamiyatdagi o'rni, funktsiyalari, ijtimoiy ahamiyati.
- Adabiy til va jonli so'zlashuv tili: Adabiy tilning me'yorlari, uslublari, jonli so'zlashuv tilidan farqlari.
- Xalq og'zaki tili: Xalq og'zaki ijodining tildagi ifodasi, uning xususiyatlari.
- Koine: Dialektlar asosida shakllangan umumiy til.
- Dialektal qatlam va uning ijtimoiy mohiyati: Dialektlarning ijtimoiy jihatlari, dialektizmlar.
- Diglossiya: Bir jamiyatda ikki yoki undan ortiq tilning mavjudligi.
- Ikki tillilik va uning ijtimoiy asoslari: Ikki tillilikning jamiyatdagi o'rni, ijtimoiy va madaniy jihatlari.
- Tilning funktsional tipologiyasi: Tilning funktsiyalari, ularning jamiyatdagi ahamiyati.
- Diaxron sotsiolingvistika: Tilning tarixiy rivojlanishini ijtimoiy omillar bilan bog'liqlikda o'rganish.
- Tarixiy-ijtimoiy tilning bosqichlari: Tilning tarixiy taraqqiyot bosqichlari, ularning xususiyatlari.
- Ijtimoiy lingvistika fanining tekshirish usullari: Fanni o'rganishda qo'llaniladigan metodlar.
- O'zbek adabiy tili tarixini sotsiolingvistik asosda o'rganish: O'zbek adabiy tilining tarixiy rivojlanishini ijtimoiy omillar bilan bog'liqlikda o'rganish.
- Mustaqillik yillarida ijtimoiy lingvistika: Mustaqillik davrida O'zbekistonda sotsiolingvistika sohasidagi o'zgarishlar.
- O'zbek muloqot xulqining ijtimoiy-lisoniy xususiyatlari: O'zbek xalqining muloqot madaniyati, uning ijtimoiy va lisoniy jihatlari.